vua tin, giao việc nước cho, nhân đó họ làm cho uy danh của vua bị hạ thấp
để cho uy danh của họ rực rỡ, hủy hoại thực lực của quốc gia làm lợi cho
nhà họ, hạng đó thần không gọi là trí. Mấy hạng (liêm, trung, nhân, nghĩa,
trí) đó, thời loạn người ta quí trọng, nhưng phép của tiên vương thì gạt bỏ
họ ra. Phép của tiên vương bảo: “Bề tôi không được ra oai, không được
gian ác mà phải theo đường lối của vua”. Đời xưa, khi quốc gia bình trị thì
dân theo phép công, bỏ thuật riêng, thống nhất ý nghĩ và việc làm để đợi
vua giao cho nhiệm vụ.
*
Làm vua mà đích thân xem xét bách quan thì không đủ thời giờ mà cũng
không đủ sức. Vả lại người trên dùng mắt thì kẻ dưới tô điểm bề ngoài;
người trên dùng tai thì kẻ dưới sửa giọng nói; người trên dùng trí óc để
đoán xét thì kẻ dưới khéo nói, nói nhiều. Tiên vương cho ba cái đó (mắt,
tai, trí óc) là không đủ nên không ỷ vào tài năng của mình mà theo pháp độ,
xét kĩ việc thưởng phạt. Tiên vương chỉ giữ cái cốt yếu, nên pháp độ giản dị
mà không bị vi phạm; một mình tự chế ngự dân trong bốn bể, khiến cho kẻ
thông minh không gian trá được, kẻ miệng lưỡi không nịnh bợ được, kẻ
gian tà không biết dựa vào đâu được, dù kẻ ở xa ngoài ngàn dặm cũng
không dám đổi lời, kẻ thân cận như các lang trung cũng không dám che dấu
cái tốt, tô điểm cái xấu; như vậy từ các bề tôi tại triều tụ tập ở bên vua cho
tới những kẻ thấp hèn ở xa cũng không dám lấn nhau mà đều giữ chức phận
mình
. Cho nên việc cai trị ít, ngày giờ dư, được vậy là do vua biết dùng
quyền thế để trị nước.
*
Bề tôi lấn vua cũng như hình thế đất đai, mỗi ngày thêm một chút, lần
lần làm cho vua mất đầu mối (tức pháp độ), đổi hướng từ đông sang tây mà
không hay. Tiên vương đặt ra kim chỉ nam (tức quốc pháp) là để biết
phương hướng mặt trời mọc và mặt trời lặn (tức biết đâu là chính, đâu là
