Nguyễn Hiến Lê & Giản Chi
Hàn Phi Tử
THIÊN XVII
BỊ NỘI
(ĐỀ PHÒNG BÊN TRONG)
Cái họa của bậc vua chúa là tin người, tin người thì bị người chế ngự. Bề
tôi đối với vua không có tình cốt nhục, bị cái thế bó buộc không thể không
thờ vua, cho nên, luôn luôn dò xét lòng vua, không một phút nào ngưng;
mà vua lại ngồi trên ngạo mạn, biếng nhác, vì vậy mới có những ông vua bị
áp bức và bị giết.
Làm vua mà quá tin con thì gian thần sẽ dựa vào con vua để thực hiện tư
dục của họ. Vì vậy mà Lí Đoái giúp vua Triệu, bỏ Chủ Phụ chết đói
Làm vua mà quá tin vợ thì gian thần sẽ dựa vào vợ vua để thực hiện tư dục
của họ. Vì vậy mà Ưu Thi giúp Li Cơ giết Thân Sinh, lập Hề Tề
. Thân
cận như vợ con mà còn không thể tin thì người khác làm sao có thể tin
được? Vả lại chúa có vạn cỗ xe, vua có ngàn cỗ xe thì hoàng hậu, thứ phi,
phu nhân, đích tử làm kế tự, thế nào cũng có người muốn cho vua chết
sớm.
Làm sao biết được như vậy? Là vì vợ không có tính cốt nhục với chồng, hễ
yêu thì thân, không yêu thì sơ. Tục ngữ có câu: “Mẹ được yêu thì con được
chiều”. Ngược lại, hễ mẹ bị ghét thì con bị bỏ. Đàn ông năm chục tuổi vẫn
còn hiếu sắc, đàn bả ba chục tuổi sắc đã tàn. Vợ sắc đã tàn mà thờ chồng
hiếu sắc thì tất ngại bị hắt hủi, con tất ngờ sẽ không được nối ngôi. Đó là lẽ
tại sao hoàng hậu, thứ phi, phu nhân mong cho vua chết sớm. Chỉ khi nào
mẹ làm thái hậu, con làm vua thì lệnh mới được mọi người thi hành, điều
cấm mới được mọi người tuân; cái vui trai gái không giảm so với khi tiên
vương còn mà lại chắc nắm được quyền một ông vua vạn cỗ xe. Do đó mà
có những vụ đầu độc bằng rượu mà thắt cổ lén. Vì vậy sách Đào Ngột
