Nguyễn Hiến Lê & Giản Chi
Hàn Phi Tử
THIÊN XIX
SỨC TÀ (Trích)
(TÔ ĐIỂM SỰ GIAN TÀ)
Trong phần I chúng tôi đã nói thiên này có nhiều điểm đáng ngờ rằng
người đời sau ngụy tác; tuy nhiên những ý chính đều hợp với chủ trương
của Pháp gia. Chúng tôi chỉ trích dịch đoạn đầu: đừng tin sự bói toán và
đừng trông cậy vào chư hầu; bỏ ba đoạn sau nói về pháp luật, thưởng phạt
mà trong các thiên khác Hàn Phi đã bàn quá nhiều rồi.
*
Nước Triệu bói mai rùa, cỏ thi, được quẻ “đại cát” (rất tốt) bèn tấn công
nước Yên (năm - 242). Yên bói mai rùa cỏ thi, được quẻ “đại cát” bèn tấn
công Triệu. Kịch Tân thờ Yên, không có công mà nước Yên nguy
; Trâu
Diễn thờ Yên, không có công mà đạo nước không còn.
Triệu trước
thắng Yên, sau lại thắng Tề, tuy loạn mà khí tiết vẫn còn cao, tự cho mình
ngang hàng với Tần. Không phải là vì mai rùa của Triệu linh mà mai rùa
của Yên không linh
(Vả lại) Triệu cũng đã có lần bói mai rùa cỏ thi về việc đem quân lên phía
Bắc tính cướp nước Yên để cự Tần (năm 236) được quẻ “đại cát”. Nhưng
Triệu mới bắt đầu đánh Đại Lương thì Tần đã đánh Thượng Đảng
; khi
binh Triệu đến đất Lí (ở Yên) thì Triệu đã mất sáu thành về Tần; khi họ đến
Dương Thành thì Tần đã chiếm đất Nghiệp
; Bàng Viên
vội kéo binh
trở về Nam thì các thành để bảo vệ (ở đất Nghiệp) đã mất về Tần hết rồi. Vì
vậy mà thần (tức Hàn Phi)
bảo mai rùa ở Triệu nếu không biết được
rằng đánh Yên không thắng thì cũng phải biết rằng cự Tần là có hại chứ.
Tần được quẻ đại cát mà thực sự đã mở rộng được đất đai, lại thêm cái
danh là cứu được Yên. Triệu cũng được quẻ đại cát mà đất bị cướp, binh bị
nhục, vua
buồn rầu mà chết. Lại cũng không phải mai rùa của Tần linh
