điều không thể được.
Bổ nhiệm người làm việc là cái then chốt của sự tồn vong, trị loạn. Không
có thuật để bổ nhiệm thì sẽ luôn luôn thất bại. Bậc vua chúa khi bổ nhiệm
ai, nếu không lựa người có tài trí thì lựa người có đức; bổ nhiệm họ tức là
cho họ có quyền hành. Nhưng kẻ sĩ có tài trí chưa nhất định đã đáng tin;
vua thấy họ có tài trí mà không biết rằng họ vị tất đã đáng tin, nếu họ dùng
mưu trí, dựa vào quyền hành của chức vụ, mà làm việc riêng tư thì vua tất
bị gạt. Vì kẻ có tài trí chưa đáng tin, nên vua lại bổ nhiệm kẻ sĩ có đức. Bổ
nhiệm ai là cho người đó quyết đoán công việc
. Nhưng kẻ sĩ có đức
chưa nhất định là có tài trí, vua thấy họ giữ mình cho liêm khiết mà không
biết rằng họ vị tất đã có tài trí. Kẻ ngu hôn ám mà giao cho một chức quan,
để họ quyết định công việc, họ quyết định bậy mà cho là đúng
thì công
việc tất phải rối loạn. Do đó, không có thuật, mà bổ nhiệm người tài trí thì
vua bị gạt, bổ nhiệm người có đức thì việc rối loạn, cái hại không có thuật
như vậy.
Cái đạo minh quân là người hèn được quyền tố cáo việc gian của người
sang, thượng cấp có tội, thuộc hạ không tố cáo thì bị liên lụy; vua muốn
biết rõ sự thực thì phải tham bác ý kiến nhiều người, không nên chuyên
nghe lời một người; như vậy kẻ sĩ tài trí mới không gạt vua được. Xét công
rồi mới thưởng, lượng tài năng rồi mới giao việc, xét kĩ đầu đuôi, xem sự
thành bại, kẻ có lỗi thì trị tội, kẻ có tài năng thì dùng; như vậy kẻ ngu sẽ
không được bổ nhiệm. Kẻ có tài trí không dám gạt vua, kẻ ngu không được
quyết đoán thì công việc không hỏng.
Cái gì mà kẻ sĩ có óc tinh tế
mới biết được thì không nên ban làm lệnh,
vì không phải người dân nào cũng có óc tinh tế cả. Cái gì mà bậc hiền
mới làm được thì không nên dùng phép tắc, vì không phải người dân nào
cũng hiền cả. Dương Chu, Mặc Địch là những người được coi là có óc tinh
tế trong thiên hạ, nhưng họ gặp
thời loạn mà rốt cuộc không làm cho hết
loạn được, cho nên tuy họ có óc tinh tế cũng không thể dùng làm chức
trưởng quan được
. Bảo Tiêu và Hoa Giác
bậc hiền nhưng Bảo Tiêu thì chết như cây khô, Hoa Giác thì nhảy xuống
sông, cho nên tuy họ là bậc hiền mà không thể dùng họ để cày ruộng, đánh
