xích 4 năm - nhờ tài nội trị và ngoại giao của Thân mà Hàn thành một nước
mạnh, không bị nước nào xâm lấn cả.
Thân để lại hai thiên, nhan đề là Thân tử.
Về năm sinh năm tử, Sử ký không cho ta biết. Các học giả đời sau đưa ra
hai thuyết:
- Sinh năm -401, mất năm -337 ("-" trước Tây lịch).
- Sinh năm nào chưa quyết, mất năm -341.
Chúng ta còn nhờ năm -376, nước Tấn chia ba thành Ngụy, Hàn, Triệu.
Trong ba nước đó, Hàn nhỏ nhất, đất lại khô cằn, dân chúng nghèo khổ.
Khi Thân Bất Hại làm tướng quốc cho Chiêu Ly hầu, nước Hàn mới thành
lập được độ vài chục năm, chưa tổ chức kịp, luật lệ cũ của Tấn chưa bỏ mà
lại ban thêm luật lệ mới, có khi mâu thuẫn nhau, nội chính rối loạn, quan lại
không biết áp dụng luật lệ nào, kẻ dưới có khi không phục tùng kẻ trên.
Thân Bất Hại phải lập lại trật tự trước hết, theo thuyết hình danh (danh phải
đúng với thực), chủ trương "tôn quân, ti (trái với tôn) thần, sùng thượng ức
hạ". Ông chú trọng nhất đến "thuật", tức phương tiện, mưu mô để đạt được
mục đích: vua chọn và dùng bề tôi cách nào, thử tài họ, điều tra họ ra sao.
Cuốn Thân tử đã không còn, học thuyết của ông, chúng ta chỉ biết được đại
khái nhờ ít đoạn trong thiên Định pháp (coi phần trích dịch ở sau) của Hàn
Phi.
Gần đầu thiên đó, Hàn viết: “Thuật là nhân tài năng mà giao cho chức
quan, theo cái danh mà trách cứ cái thực (tức là nói sao thì phải làm đúng
như vậy, hoặc giữ chức vụ nào thì phải làm đúng nhiệm vụ); nắm quyền
sinh sát (cho sống hay bắt bề tôi chết) trong tay, mà xét khả năng của quần
thần. Đó là cái mà bực vua chúa phải nắm trong tay.”
術者，因任而授官，循名而責實，操殺生之柄，課群臣之能也，此人
主之所執也
(Thuật giả, nhân nhiệm nhi thụ quan, tuần danh nhi trách thực, thao sát sinh
chi bính, khóa quần thần chi năng giả dã, thử nhân chủ chi sở chấp dã).
Gần cuối thiên Hàn Phi lại viết: “Thân tử bảo: "Quan lại không được vượt
chức, dù biết cũng không được nói" (
治不踰官，雖知弗言 - Trị bất du
quan, tuy tri bất ngôn).
