Nguyễn Hiến Lê & Giản Chi
Hàn Phi Tử
THIÊN XXXVI
NẠN NHẤT (Trích)
(BIỆN NẠN - I)
Nạn là những điều khó khăn hoặc khó hiểu. Trong thiên này và ba thiên
sau, Hàn Phi bác bẻ (biện) những hành động của cổ nhân ông cho là không
hợp lí (nạn), chủ ý cũng là để làm sáng tỏ thêm một số thuật trị nước của
ông.
Thiên gồm chín tiết. Mỗi tiết gồm hai phần: bắt đầu từ hai chữ “hoặc viết”
(có kẻ bảo) là lời bác bẻ của Hàn Phi. Chúng tôi đánh số mỗi tiết, lại đặt
một tiêu đề (tóm tắt đại ý) cho mỗi tiết.
*
1- Trong chiến tranh phải lừa gạt quân địch.
Tấn Văn công sắp khai chiến với Sở, vời cậu Phạm (1) lại hỏi:
- Ta sắp khai chiến với Sở, họ đông, ta ít, làm sao bây giờ?
Cậu Phạm đáp:
- Thần nghe nói người quân tử trọng lễ thì cực lực giữ sự trung tín; (nhưng)
trong lúc chiến tranh không ngại trá ngụy, nhà vua cứ dùng mưu mô mà lừa
gạt.
Văn công từ biệt Cậu Phạm rồi, vời Ung Quí vô mà hỏi:
- Ta sắp khai chiến với Sở, họ đông, ta ít, làm sao bây giờ?
Ung Quí đáp:
- Đốt rừng để săn bắn thì bắt được nhiều thú, nhưng sau sẽ không còn con
nào nữa. Dối trá với dân thì thu lợi được một lần thôi, sau không gạt được
lần nữa.
Văn công khen phải. Từ biệt Ung Quí rồi, ông dùng mưu của Cậu Phạm
đánh thắng được Sở. Lúc khải hoàn, ông ban tước để thưởng người có
công, đặt Ung Quí ở trên Cậu Phạm. Quần thần hỏi: “Trận đánh Thành Bộc
là nhờ mưu của Cậu Phạm, dùng lời của cậu ấy mà thưởng công lại đặt cậu
