thu được nhiều là nói láo, thì mới làm sao đây khi số thu bất thường
Thu được nhiều (có thể) là nhờ được mùa. Làm lụng mà chú trọng đến sự
hòa hợp của âm dương, trồng trọt mà hợp với bốn mùa, không mất mát vì
muộn quá, sớm quá, không bị các họa lạnh quá hay nóng quá thì thu hoạch
được nhiều. Tìm hiểu kỹ thuật nuôi súc vật, nghiên cứu đất xem phù hợp
với loại cây nào thì lục súc sinh sản nhiều, ngũ cốc tươi tốt mà thu được
nhiều. Hiểu rõ việc cân, lường, kế toán, xét rõ địa hình, biết dùng cái tiện
lợi của xe thuyền, máy móc, thì dùng sức ít, kết quả lớn mà thu được nhiều.
Làm cho sự đi lại các chợ, búa, cửa ải và cầu được tiện lợi để đem hàng hóa
từ chỗ dư tới chỗ thiếu, khách mua bán qui lại, ngoại hóa tụ lại, rồi tiết
kiệm trong việc tiêu xài, ăn uống, xây cất cung thất, chế tạo khí giới, có đủ
vật thường dùng mà không phung phí vào những vui chơi xa xỉ, thì thu
được nhiều. Những sự thu được nhiều đó đều do sức người; nếu lại thêm
mưa thuận gió hòa, nóng lạnh thích hợp thì dù đất không tăng, gặp năm
được mùa, số thu cũng nhiều. Sức người và thời tiết, hai cái đó đều làm cho
thu vào nhiều, không phải là mối lợi của rừng núi, chằm hang. Vậy gọi là
“điệu hóa” chỉ vì không có mối lợi rừng núi, chằm hang mà thu được nhiều,
là lời nói của kẻ không biết thuật trị nước.
*
7- Vua không cần xông pha tên đạn mà cần biết cách thưởng phạt.
Tóm tắt: Triệu Giản tử vây một thành của Vệ, đứng phía sau đánh trống
thúc quân mà quân không tiến. Nghe lời khuyên của Chúc Quá ông xông
tới trước, đứng chỗ tên đạn mà thúc quân, lúc đó quân mới theo ông xông
lên, mà đại thắng. Hàn Phi chê là không cần như vậy, cứ thưởng công cho
xứng, phạt tội cho nghiêm thì quân sĩ sẽ tử chiến vì mình.
