HÀN PHI TỬ - Trang 45

Vì vậy ông khuyến khích, gần như bắt buộc nông dân phải khẩn hoang, cho
họ làm chủ đất họ khai thác được; mặt khác bắt toàn dân phải là lính (chúng
ta thấy ông đã chịu ảnh hưởng của Quản Trọng): "tráng nam họp lại thành
một quân, tráng nữ họp lại thành một quân, còn các ông già bà cả hoặc đàn
ông đàn bà ốm yếu hợp thành một quân gọi là tam quân. Quân tráng nam
thì cho ăn nhiều và luyện tập việc binh, sắp hàng đợi địch, quân tráng nữ
cũng cho ăn nhiều và đắp thành, sắp hàng đợi lệnh; (...) Quân già yếu thì
chăn bò, dê heo, trồng trọt, kiếm cây cỏ, thức ăn nào ăn được thì thu thập
để nuôi bọn tráng nam, tráng nữ"
Theo Hậu Hán thư, chính sách đó có rất hiệu quả; qua đời Hán, nghĩa là
trên một trăm năm sau khi Thương Ưởng mất, ở Quan Tây, nghĩa là ở đất
Tần, ở phía Tây cửa ải Hàm cốc, phụ nữ còn biết dùng khí giới ra trận.
Hơn nữa, Thương Ưởng còn muốn tạo một giai cấp quý tộc gồm các quân
nhân - như giai cấp noblesse d épée thời Trung cổ châu Âu; ông đề nghị:
"Chỉ bọn đánh giặc mới được giàu sang[18], như vậy dân nghe thấy ra trận
là chúc mừng nhau, đứng ngồi ăn uống lúc nào cũng ca hát chiến tranh".
富貴之門，必出於兵。是故民聞戰而相賀也；起居飲食所歌謠者，戰
也
- Phú quý chi môn tất xuất ư binh, thị cố dân văn chiến nhi tương hạ dã,
khởi cư ẩm thực sở ca dao giả chiến dã - "Ai chặt được đầu giặc thì tước
được thăng một cấp, muốn làm quan thì được một chức quan lương bổng là
50 thạch (100 thúng là một thạch); chặt được hai đầu giặc, tước được thăng
hai cấp, muốn làm quan thì được một chức quan lương bổng là 100 thạch;
quan tước thăng đều xứng đáng với công chém đầu giặc".
Như vậy là Thương Ưởng đánh một đòn mạnh vào giai cấp quý tộc đương
thời không có công lao gì với quốc gia mà cũng được hưởng tước lộc ông
cha truyền lại. Có lẽ về điểm đó ông cũng đã chịu ảnh hưởng của Ngô Khởi
vì Ngô Khởi đề nghị với Sở Điệu vương: đối với con cháu những người
được phong thì cứ ba đời sẽ thâu tước lại. Nhưng thời đó giai cấp quý tộc
còn mạnh, họ quật lại: Ngô Khởi và Thương Ưởng đều bị họ giết một cách
tàn nhẫn. Phải đợi tới đời Hán, giai cấp tân địa chủ mới thắng được giai cấp
quý tộc và có một địa vị vững vàng.