HÀN PHI TỬ - Trang 50

nhà vua chỉ nên xem xét kẻ đó giúp được việc cho mình không, chớ đừng
câu nệ họ dơ bẩn, xấu xa; nhất là đừng nghe lời gièm pha mà sẽ không có
bề tôi trung với mình đâu
Rốt cuộc, "vua Tần khen là phải, lại dùng Diệu Cổ mà giết Hàn Phi".
Nhân vật Hàn Phi trong bài đó bị bôi nhọ quá thành một biện sỹ hạ đẳng,
vô tư cách mà Tần Thủy Hoàng cũng không đáng là một ông vua dựng
được nghiệp lớn nhất thời Chiến Quốc: Đã hồ đồ nghe lời Hàn Phi, rồi lại
dễ dàng bị Diệu Cổ thuyết phục, giết Hàn Phi một cách vô lý. Sự thực, Hàn
có thể bị Lý Tư (và có lẽ cả Diệu Cổ nữa) gièm pha, nhưng chết vì một lý
do khác hẳn.
Chiến Quốc sách chỉ chép mỗi truyện đó về Hàn Phi. Bộ Hàn Phi Tử cho ta
được nhiều tài liệu hơn: năm thiên hết thảy.
Thiên I - Sơ kiến Tần, mà nhiều tác giả chú giải là bài biểu Hàn Phi dâng
vua Tần trong lần hội kiến đầu tiên, nhưng họ không cho ta biết việc xảy ra
năm nào. Đại ý bài đó bảo Tần đừng sợ lục quốc (Triệu, Yên, Ngụy, Kinh
"Sở", Tề, Hàn) hợp tung đánh Tần vì kho lẫm của họ trống rỗng mà sỹ tốt
của họ sợ chết, nên họ sẽ thua. Còn Tần có điều kiện để làm bá chủ, sở dĩ
chưa thôn tính được thiên hạ vì mưu thần bất tài, bất trung (Hàn dẫn chứng
Tần vì lầm lẫn mà ba lần để lỡ cơ hội làm bá).
Cuối cùng, Hàn kết: “Thần không sợ chết, xin yết kiến đại vương để bàn về
cách phá thế hợp tung của các nước trong thiên hạ, thắng Triệu, diệt Hàn[1]
bắt Kinh, Ngụy phải thần phục, bắt Tề, Yên phải kết thân với mình, để
thành cái danh bá vương. Xin đại vương thử nghe thuyết của thần, một lần
ra quân mà quân trong thiên hạ không bị phá (…) danh bá vương không
thành, chư hầu bốn phương không thần phục thì xin đại vương chém đầu
thần đi để mọi người trong nước biết rằng thần mưu tính mà không trung
thành với chúa”.
Có ba lí do để nghi ngờ bài đó không phải của Hàn Phi:
- Không có một sách nào khác chép truyện đó cả, trước sau Hàn Phi chỉ đi
sứ Tần có một lần để dâng vua Tần bài biểu Tồn Hàn (coi phần dưới) thôi.
- Giọng bài đó cũng là giọng bọn biện sĩ như Tô Tần, Trương Nghi, chứ
không phải giọng một tư tưởng gia về chính trị như Hàn. Có người ngờ là