HÀN PHI TỬ - Trang 52

quyết tâm cố thủ của vua tôi Hàn; đoạn dưới lí luận vững nên Tần thủy
Hoàng có vẻ xiêu, nhưng còn do dự.
Thiên Tồn Hàn đó có học giả cũng ngờ không phải của Hàn Phi, vì giọng
cũng hơi có giọng biện sĩ nhưng sự việc kể trong thiên thì chắc đúng, vì
hợp với Sử kí của Tư mã Thiên (coi đoạn sau)
- Thiên 3 – Nan ngôn, nhiều nhà chú giải cũng cho là một bài biểu của Hàn
Phi vì mở đầu “Thần là Phi, không phải là khó nói…..” mà tư tưởng cũng
hợp với Hàn Phi (so sánh thiên đó với thiên XII Thuế Nan), nhưng không
học giả nào biết được bài biểu đó dâng vua nào, nên chúng tôi không thể
dùng để viết tiểu sử của Hàn được.
- Thiên 19 Sức tà - Bài này cũng có giọng một bài biểu, các nhà chú giải
cho là Hàn Phi viết để dâng vua Hàn, khuyên đừng nên tin dị đoan, đừng
nên trông cậy vào nước lớn, chỉ nên tin ở chính mình thôi, và muốn nước
mạnh thì vua phải sáng suốt trong việc thưởng, nghiêm khắc trong việc
phạt, thưởng và phạt không được quá đáng mà cũng không được bất cập.
Những tư tưởng đó đúng là của Hàn Phi, nên chúng ta có thể tạm tin được.
Sau cùng Thiên XLII Vấn điền có chép một đoạn Hàn Phi trả lời Đường
Khê công, một mưu thần của nước Hàn.
Đường Khê công cảnh cáo Hàn Phi rằng lập ra pháp luật và thuật thì sẽ
nguy cho thân như Ngô Khởi và Thương Ưởng. Hàn đáp rằng mình vẫn
biết vậy nhưng đặt ra pháp luật là việc lợi cho dân, cho nên mình cứ làm,
dù có gặp bề trên hôn ám, không hiểu mình mà bị tai họa ra sao thì cũng
chịu, như vậy mới đáng là bậc nhân, trí.
Đoạn đó rõ ràng là của người sau viết và không đáng tin, vì theo một học
giả Trung Hoa hiện đại, Trần Thiên Quân, thì Đường Khê Công lớn hơn
Hàn Phi khoảng bảy chục tuổi, khó có thể nói chuyện với Hàn Phi như vậy
được. (Coi Léon Vadermeersch – sách đã dẫn trang 58-59) Tóm lại những
tài liệu trong Hàn Phi tử chỉ có hai điểm này là có thể tin được:
- Hàn Phi muốn cho nước Hàn mạnh, khuyên vua Hàn nên trọng pháp luật,
đừng tin dị đoan, đừng trông cậy nước lớn.
- Hàn Phi ráng thuyết phục Tần Thủy Hoàng bảo tồn nước Hàn.
Chung qui, tài liệu giúp chúng ta được nhiều nhất vẫn là Sử kí của Tư mã