cảm mà bây giờ lại “thèm khát tình dục đến cồn cào”. Từ đó mới có công
thức: “Bệnh nhân không từ tốn đi vào sự bình phục mà nhảy xổ vào đó”.
Lời lẽ mô tả như vậy thật tuyệt diệu về những thành công trong việc phục
hồi sức khỏe cho người bệnh, mà Philibert Margeton, một nhà tâm thần học
lớn khác của chúng ta trong thế kỷ trước, đã làm rõ đặc tính của việc phục
hồi thành công thật sự những hoạt động bình thường của một bệnh nhân
mắc bệnh sợ hãi... Về chuyện liên quan đến anh, Bardamu ạ, ngay từ bây
giờ tôi coi anh đã là người thật sự bình phục... Bởi lẽ chúng ta đã đạt được
cái kết luận đáng hài lòng ấy, liệu anh có quan tâm đến việc ngày mai, phải
đúng ngày mai, tôi sẽ trình bầy trước Hội Tâm lý học quân sự một báo cáo
về những phẩm chất cơ bản trong tâm linh con người?... Báo cáo khoa học
ấy có chất lượng đấy, tôi tin là vậy.
-Dĩ nhiên, thưa Thầy, những vấn đề ấy làm tôi mê say...
-Vậy thì, tóm lại là anh nhớ cho rằng ở đó tôi sẽ bảo vệ luận đề: trước
chiến tranh, con người đối với nhà tâm thần học còn là một kẻ vô danh
khép kín và các khả năng tinh thần của anh ta còn là một ẩn số...
-Thưa thầy, đó cũng là thiển ý của tôi...
-Anh thấy đấy, Bardamu, bằng những phương tiện không gì so sánh
được mà nó cho ta để thử thách các hệ thần kinh, chiến tranh đã có hiệu lực
như thể một thứ thuốc hiện hình mầu nhiệm đối với tâm linh con người! Đã
hàng bao nhiêu thế kỷ, chúng ta trầm tư mặc tưởng, chăm chú theo dõi
những phát hiện mới về bệnh lý, nhiều thế kỷ miệt mài nghiên cứu... Ta
phải thú thật rằng... Cho đến nay ta mới chỉ hoài nghi những khả năng
phong phú về cảm xúc và tinh thần của con người! Nhưng bây giờ, nhờ có
chiến tranh, việc ấy đã xong... Bằng một sự xâm nhập lén lút, và dĩ nhiên là
đau đớn nữa, nhưng đối với khoa học, cái đó có tính quyết định và may
mắn, chúng ta đã len lỏi được vào tâm tình thầm kín của họ! Ngay sau
những phát hiện đầu tiên, nghĩa vụ của nhà tâm lý học và nhà đạo đức học
hiện đại, theo ý tôi, Bestombes, không còn nghi ngờ gì nữa! Một sự cải
cách hoàn toàn các quan niệm tâm lý học của chúng ta đã được đặt ra”.
Đó cũng đúng là ý kiến của tôi, Bardamu.
-Thưa Thầy, như vậy là, tốt hơn hết người ta nên...
