những tay bảo an thảm hại mà ngài cần, cũng như hàng nghìn tay da đen nợ
nần chồng chất và đói khổ trôi giạt ra vùng duyên hải, buôn bán thua lỗ,
kiếm từng bát cháo qua ngày. Người ta dạy cho đám dân này biết thế nào là
quyền và cách bái ngưỡng quan Toàn quyền. Có vẻ như quan Toàn quyền
cho dát lên trang phục của ngài tất cả số vàng trong ngân khố, và với ánh
mặt trời rọi chiếu thì không còn sao tin được vào mắt mình, chưa nói gì đến
những lông chim gài lên đó. Hàng năm quan Toàn quyền nốc nước khoáng
Vichy và chỉ đọc có Công báo. Số đông viên chức sống trong hy vọng có
ngày nào đó được ngài ngủ với vợ họ, nhưng quan Toàn quyền lại không
thích đàn bà. Ngài chẳng thích gì cả. Qua mỗi trận dịch sốt rét vàng, ngài
Toàn quyền sống sót như nhờ có bùa mê, trong khi khối kẻ mong được
chôn ngài lại chết nhăn răng cả lũ như những con ruồi con muỗi gặp cơn
dịch hạch đầu tiên.
Người ta còn nhớ trong một ngày Quốc khách 14-7 nọ, trong lúc ngài
đi duyệt trước hàng quân sĩ thuộc phủ Toàn quyền, tung tăng giữa đám kỵ
binh cảnh vệ, một mình trước lá cờ to bằng này này, thì có một tay đội có lẽ
bị lên cơn sốt, lao vào trước vó ngựa của ngài, gào lên: “Lui lại đi, đồ mọc
sừng!” Hình như ngài Toàn quyền bị tác động mạnh bởi cái vụ mưu hại mà
người ta đành chịu không giải thích được.
Thật khó mà nhìn đoán sự trung thực của những con người và sự vật ở
vùng Xích đạo qua những mầu sắc thế hiện. Vì ở đây mầu sắc và sự vật
luôn luôn sôi bỏng. Một hộp cá mòi mở ra giữa trưa trên hè phố sẽ tỏa vào
mắt ta đủ thứ ánh phản chiếu, tưởng như một tai nạn gì nghiêm trọng. Ta
phải cẩn thận, ở đấy không chỉ có những con người cuồng loạn, mà sự vật
cũng vậy. Cuộc sống chỉ có thể chịu đựng nổi khi màn đêm đã buông
xuống, nhưng bóng tối lại hầu như lập tức bị hàng đàn hàng lũ muỗi rừng
chiếm cứ. Không phải một hai hay trăm nghìn con mà hàng tỉ con. Sống
được trong những điều kiện ấy quả là một công cuộc tự bảo vệ đích thực.
Ngày nhảy múa, tối vào mùng, chiến tranh thì kín đáo.
Khi túp lều đã bị bỏ trống, và lại có vẻ thuận lợi, yên tĩnh, thì mối sẽ
kéo đến làm tổ, những con vật nhơ nhớp ấy sẽ vĩnh viễn chiếm cứ, đục
