Tóm lại là ở cái xứ Topo tí hin ấy cũng có chỗ cho những hai hệ thống
văn minh, một của trung úy Grappa, theo kiểu văn minh La mã, nghĩa là
quất roi những kẻ phục tùng đơn giản để moi cống vật, và theo Alcide
khẳng định, thì anh ta giữ lấy một phần đáng hổ thẹn cho riêng mình; và
một nữa là của bản thân Alcide, phức tạp hơn, trong đó đã phân định được
những triệu chứng của giai đoạn hai của kẻ đi khai hóa, sự ra đời ở mỗi chú
dân vệ một khách hàng, tóm lại đó là cái tổ hợp thương mại - quân sự, hiện
đại hơn, đạo đức giả hơn cái của chúng ta.
Về mặt địa lý thì trung úy Grappa cũng chỉ ương ước, theo mấy cái
bản đồ vẽ phỏng chừng của Bưu điện, những vùng lãnh thổ rộng lớn giao
cho anh ta trông nom. Anh ta cũng chẳng bao giờ có ý muốn hiểu biết thêm
làm gì. Cây cối, rừng rú, rút cục thì ai mà chẳng biết và ai chẳng thấy được
từ tít tận đằng xa.
Lẩn vào trong những rừng cây um tùm và náu mình sau những trận
đòn vô hạn như vậy, một vài bộ lạc hết sức tản mát đọng lại đây đó giữa
những đàn chấy rận và ruồi muỗi, u mê đần độn bởi những vật tổ, tọng vào
mồm chỉ độc một thứ sắn hà đen sì... Những bộ tộc hết sức hồn nhiên, man
rợ một cách ngây thơ, ngơ ngác trong đói khổ, suy mòn vì hàng nghìn cơn
địch hạch. Không có gì đáng để người ta phải lại gần. Không có gì để biện
bạch cho một cuộc chinh phạt hành chính đau đớn và chẳng một tiếng
vang. Khi cuộc làm luật đã dứt, Grappa quay ra phía biển, dõi nhìn phía
chân trời, nơi đã từng có một ngày nào đó anh ta xuất hiện và nơi ngày nào
đó anh ta sẽ ra đi, nếu mọi việc đều trôi chảy...
Những nơi đây cuối cùng trở nên thân quen và dễ chịu đối với tôi, tuy
nhiên cũng phải nghĩ đến việc rời bỏ Topo để đến cái cửa hàng đã được hứa
hẹn với tôi chỉ trong mấy ngày đò và đi miết trong rừng.
Với Alcide, hai đứa chúng tôi ngày càng rất ăn ý nhau. Chúng tôi rủ
nhau câu cá đao, một loài cá mập nhung nhúc ngay phía trước lều. Cậu ta
cũng vụng về như tôi trong cái trò này. Hai đứa chẳng bắt được con nào.
Căn lều của cậu ta chỉ được trang bị có chiếc giường gấp của cậu ta và
chiếc của tôi cùng vài chiếc hòm rỗng hay đầy. Tôi đoán là cậu ta phải dành
dụm được kha khá tiền nhờ món buôn bán nhỏ ấy.
