lão lại coi như nhận được một niềm vui lớn. Đó là cái vui được dịp sai tay
đại úy hiến binh bắn bỏ chúng tôi ngay tức khắc. Còn tay đại úy hiến binh
thì không rời lão trung tá đến nửa bước, và lúc nào cũng chỉ rình có thế. Mà
tay hiến binh ấy thì chẳng muốn nhằm vào bọn Đức đâu.
Thế là hết đêm này qua đêm khác, những đêm tối tồi tệ nối tiếp nhau,
chúng tôi cứ phải né tránh những cuộc phục kích, chỉ với một hy vọng phải
chăng thôi, là được thoát chết và cũng chỉ có thế. Giả sử có thoát khỏi cái
chết thì cũng phải nhớ đời, tuyệt đối không bao giờ được quên, rằng người
ta đã phát hiện ra trên thế giới này một loại người có thân hình cân đối
giống như anh hay như tôi, nhưng lại độc ác hơn cả những con cá sấu và cá
mập lượn lờ giữa hai dòng nước, há hốc những cái mõm kinh tởm của
chúng đón đớp rác rưởi và thịt thà thiu thối từ những con tầu chở ra đổ ở
ngoài khơi xa, vùng biển La Havane.
Cái thất bại lớn nhất, rút cục là sự lãng quên mất kẻ đã xô đẩy anh vào
chỗ chết và chết mà chẳng hề biết đưực rằng con người ta lại có thể tàn ác
đến cực điểm như thế. Khi chúng ta đã bị ném kề miệng lỗ thì chớ có làm
ra vẻ tinh khôn, cũng không được quên, mà phải kể lại trung thực từng chữ
từng lời, về những gì đã thấy trong các thói hư tật xấu tồi tệ nhất ở con
người, rồi hãy nhắm mắt, rồi hãy chịu để quăng xuống mồ. Công việc cả
đời người đến đấy mới là hoàn tất.
Có lẽ tôi phải làm sao ném được cả lão trung tá Pinçon và tay đại úy
hiến binh của lão cho bầy cá mập ngốn ngấu, để chúng học được cách sống
là thế nào, rồi cả con ngựa của tôi nữa để nó khỏi còn phải đau đớn vì phải
chở tên khốn kiếp đẫy đà ấy trên lưng, cứ nhìn hai mảng lưng nó bị ép sát
dưới cái yên, lở loét bằng cả hai bàn tay tôi, trơ thịt trơ xương ra, máu mủ
chảy ri rỉ xuống tận cẳng khoeo. Thế mà nó cứ phải chịu đau, chạy nước
kiệu, một, hai... Nó vừa chạy vừa oằn mình lại, nhưng giống ngựa thường
là nhẫn nhục hơn giống người. Nó oằn mình trong nước kiệu. Rồi họ cũng
phải thả nó ra giữa rừng, vì để nó trong chuồng thì các vết thương của nó
bốc mùi thum thủm ai mà chịu được. Mỗi lần có ai leo lên mình nó thì nó
lại ngoan ngoãn khuỵu hai chân sau xuống, hạ thấp cả cái bụng, để người ta
nhẹ nhàng leo lên yên, chính là để nó đỡ đau. Chẳng khác gì leo lên lưng
