chuyện lời lãi của lão. Từ lâu, lão coi đó là khía cạnh thiêng liêng nhất
trong cuộc sống của mình.
Một hôm, vào cái thời mà Parapine còn chuyện trò với lão, ông nói
sống sượng ngay tại bàn ăn rằng lão thiếu y đức. Ban đầu thì nhận xét đó có
làm mếch lòng Baryton, nhưng rồi cũng dàn xếp xong, họ chỉ giận nhau
chốc lát. Khi nghe tôi kể lại những chuyến đi của mình, chẳng những
Baryton cảm thấy xúc động một cách lãng mạn, mà còn có cảm giác như
tiết kiệm được tiền bạc. “Được nghe anh kể chuyện, thì chẳng ai còn phải
đi đến các xứ đó làm gì, anh kể chuyện hay lắm, Ferdinand!” Quả là lão
không còn có thể nghĩ đến một lời khen nào hay hơn nữa cho tôi.
Chúng tôi chỉ tiếp nhận vào nhà thương này những người điên dễ
trông nom chứ không bao giờ nhận những người điên hung dữ hoặc thể
hiện rõ khả năng giết chóc. Nhà thương của lão không đến nỗi kinh hãi thê
lương. Rào chắn không nhiều, chỉ có vài phòng nhốt riêng. Đối tượng đáng
lo ngại nhất, có lẽ lại là con bé Aimée, chính con gái lão. Đứa bé ấy không
nằm trong số bệnh nhân, nhưng môi trường này đã ám ảnh nó.
Lúc lúc lại có vài tiếng gào rú vẳng đến tận phòng ăn của chúng tôi,
nhưng nguồn gốc những tiếng kêu ấy thì luôn luôn mơ hồ phù phiếm. Hơn
nữa cũng không kéo dài. Chúng tôi còn quan sát thấy nhiều đợt cuồng loạn
đột ngột và kéo dài chẳng có lý do của các nhóm người điên, trong những
cuộc nhởn nhơ đi dạo triền miên của họ, giữa chỗ máy bơm đến những lùm
cây và những khóm hải đường. Tất cả những cái đó kết thúc mà chẳng gây
ra chuyện gì hay mối lo sợ nào, nhờ việc cho họ tắm nước ấm và uống xi rô
có thuốc phiện.
Thỉnh thoảng những người điên lại ra mấy ô cửa sổ nhà ăn trồng ra
phố, gào rú và gây náo động các nhà hàng xóm, nhưng họ vẫn giữ sự ghê
rợn trong nội bộ là chính, nhất là dành nó để chống lại việc điều trị của
chúng tôi. Họ rất say mê sự chống đối này.
Đến bây giờ nhớ lại, nhớ tất cả những người điên tôi biết ở nhà thương
của lão Baryton, tôi không thể không hoài nghi rằng ngoài chiến tranh và
bệnh tật, hai cơn ác mộng vô tận này, liệu còn có những kết quả thực sự nào
khác của các biện pháp tiết chế sâu sắc của chúng ta.
