ông cùng một anh y tá, chúng tôi đưa được Robinson vào tận giường. Cởi
quần áo hắn ra, chúng tôi mới có thể khám và sờ nắn thành bụng. Mấy
ngón tay tôi sờ nắn, thấy rõ thành bụng đã rất căng, da bụng nhiều chỗ đã
xỉn lại. Tôi đã tìm ra hai lỗ đạn nằm trên dưới nhau, lỗ thứ ba không thấy,
có lẽ đạn đã lạc.
Ở vào trường hợp như Robinson, thì tôi mong được chảy máu trong ổ
bụng, chết nhanh hơn. Máu tràn đầy phúc mạc thì khỏi phải nói nữa. Còn
như chỉ bị viêm phúc mạc, tức là có triển vọng chỉ bị ô nhiễm thì đau đớn
sẽ còn kéo dài.
Chúng tôi hỏi nhau xem sẽ còn có thề làm gì để kết thúc được. Bụng
hắn đã trương phình lên, Robinson nhìn chúng tôi đờ dại rồi, hắn rên rỉ
nhưng không nhiều lắm. Như đã yên yên. Tôi đã từng thấy hắn ốm đau,
trong nhiều trường hợp khác nhau, nhưng lần này thì hoàn toàn khác hẳn, ở
những tiếng thở dài, ở đôi con mắt và ở tất cả. Có thế nói là không còn cứu
được nữa, hắn đang từng phút ra đi. Mồ hôi toát ra thành những giọt lớn
ướt đầm đầy mặt như khóc. Trong những lúc này tôi quả là hơi khó chịu
lúng túng thấy rằng mình lại nghèo và khổ đến thế. Thiếu thốn đủ mọi thứ
cần có để giúp đỡ anh em lúc lâm chung. Ta chỉ có những thứ có ích cho
cái sống hàng ngày, cái sống tiện nghi, cái sống cho bản thân mà thôi, thật
là độc địa. Ta đã đánh mất lòng tin trên dọc đường. Còn lại chút tình
thương người thì ta đã xua đuổi, xáo trộn nó xuống tận cùng cơ thể như
một viên tròn bẩn thỉu. Ta đã đẩy nó xuống tận cuối đại tràng lẫn vào với
cứt. Tự nhủ mình rằng nó vẫn còn đó.
Và tôi đứng đó, trước mặt Robinson, để mà thương hại và cũng để
thấy rằng chưa bao giờ mình lại lúng túng đến thế. Tôi không còn vươn lên
được nữa... Hắn không nhìn thấy tôi... Hắn đang khốn khổ... Hắn phải tìm
một Ferdinand khác thôi, thật lớn hơn tôi, tất nhiên, để mà chết, để giúp
hắn chết mau hơn, nhẹ nhàng hơn. Hắn cố tìm hiểu xem họa may trên thế
gian này đã có được những tiến bộ nào chăng. Hắn, kẻ đại khốn khổ ấy,
đang tự vấn lương tâm... Lúc hắn còn sống, phải chăng đã có ít nhiều thay
đổi trong con người ta, theo chiều hướng tốt, và có khi nào hắn đã lỡ đối xử
không công bằng với họ không... Nhưng chỉ có tôi, đúng là tôi, một mình
