này là do người ta nể cái có tên gọi là “gia thanh” của gia đình tớ. Một sự
khoan dung kỳ quặc! Tớ hỏi cậu, dễ thường gia đình tớ đi mà hứng đạn để
sàng lọc ra xem đạn nào là đạn Đức, đạn nào là đạn Pháp đấy chắc? Tất
nhiên chỉ là một mình tớ phải không nào?
Và giả thử tớ chết thì liệu cái gia thanh ấy có làm cho tớ sống lại được
không? Này cậu ạ, rồi đây mọi cái của chiến tranh qua đi, còn tớ thì nằm lại
dưới đất, tớ sẽ thấy gia đình tớ phởn phơ trên các bãi cỏ lúc hè về, nằm
dưới lớp đất này, tớ sẽ thấy được gia đình tớ vào những buổi chiều chủ nhật
đẹp trời... Bố ơi, dưới ba tấc đất này, con của bố đang ngập ngụa trong đám
dòi bọ và thối hơn cả đống cứt chó ngày 14 tháng 7
, và cái thân xác bị
lừa gạt ấy sẽ nát rữa một cách kinh dị... Làm mầu mỡ cho những luống đất
của một anh thợ cày vô danh, đó là cái tương lai thật sự của thằng lính thật
sự! Ôi anh bạn, cái thế giới này, tớ đảm bảo với cậu, chỉ là một trò kinh
doanh to tát, mặc xác thiên hạ! Cậu còn trẻ. Mỗi giây phút minh mẫn này
đối với cậu phải nhân lên thành mỗi năm trong đời! Chịu khó nghe tớ, bạn
ơi, đừng để cho nó qua đi mà không tìm hiểu cho hết cái tầm quan trọng
của nó, cái biểu tượng hàng đầu của Xã hội chúng ta, choáng lộn bởi những
trò đạo đức giả giết người: “Sự mủi lòng trước số phận và tình cảnh của
những kẻ khố rách...” Tôi đã bảo mà, các chú bé ngây thơ, những thằng
ngốc trên đời, bị nhừ đòn, bị phạt vạ, suốt ngày vã mồ hôi, tôi báo trước
cho các người biết, khi mà các ông lớn ở cái thế giới này hạ cố rủ lòng
thương tới các người, đó chính là lúc họ sắp biến các người thành những
khúc dồi thịt ngoài trận địa đấy... Đó là biểu tượng... Nhất thiết sẽ là thế
đấy... Cái đó bắt đầu bằng sự trìu mến mà. Như người ta còn nhớ, vua
Louis XIV đấy, ít nhất thì ông ta cũng mạnh mẽ tỏ ra cóc cần gì đám lương
dân. Con vua Louis XV, cũng vậy thôi. Ông này tự bôi bẩn quanh cái lỗ
trôn. Thời bấy giờ người ta sống không lấy gì làm khá cho lắm, dĩ nhiên là
người nghèo lại càng chẳng được sống cho ra sống, nhưng người thời ấy
cũng không đến nỗi moi gan móc ruột nhau ra một cách say mê mải miết
như lũ bạo chúa ngày nay. Tôi bảo cho các người biết, đối với những hạng
người hèn mọn, thì nghỉ ngơi chỉ có được khi các ông lớn không cần đến,
