tủi nhục. Những mối hận không bao giờ trả nổi cằn cỗi đi trong sự nhàn cư
đến vãi đái ở các căn phòng công cộng. Họ chỉ còn sử dụng được cái sức
tàn lực tận để mà tự mình hủy hoại và tàn phá dần tí một cái gọi là thú vui
trong hơi thở phều phào.
Thú vui tuyệt đỉnh! Trong cái thân hình khô đét của họ, không còn lấy
một phân tử nào mà không mang tính ác...
Ngay sau khi nghe nói mấy thằng lính chúng tôi san sẻ những thứ tiện
nghi tương đối trong pháo đài, là mấy ông già đó tỏ ra khó chịu cái sự đồng
tâm ấy của chúng tôi, tuy vậy họ vẫn không phải là không kéo nhau theo
bám riết chúng tôi để xin những mẩu thuốc thừa hoặc những mẩu bánh rơi
vãi dưới gầm ghế. Những khuôn mặt khô khốc nhăn nheo dí sát mũi vào
mấy ô cửa kính nhà ăn những lúc chúng tôi ăn ở bên trong. Giữa những nếp
nhăn trên hai cánh mũi, mấy cặp mắt đầy dử nhớn nhác ngó quanh như
những con chuột đói thèm ăn. Trong số những người tàn phế ấy có một lão
già có vẻ xạo hơn, ranh ma hơn, lão dọn giọng hát những bài hát nho nhỏ
thời xưa của lão để chúng tôi khuây khỏa. Người ta gọi lão là bố già
Birouette
. Lão sẵn sàng làm mọi trò theo yêu cầu, miễn là thưởng cho
lão thuốc lá; sẵn sàng làm mọi việc, trừ cái việc đi sang nhà xác của pháo
đài này, chắc cũng không mấy lúc để không. Một trong những trò người ta
thường bầy ra để trêu lão, là dắt lão đi, giả vờ là đi dạo, nhưng lại dẫn sang
phía nhà xác, tới gần cửa mới hỏi: “Bố già vào đây chứ?” Thế là lão càu
nhàu ù té bỏ đi thật mau, thật xa, hai ba ngày sau cũng chẳng ai thấy mặt
lão Birouette. Lão đã thoáng nhìn thấy cái chết mà.
Y sĩ trưởng có cặp mắt đẹp của chúng tôi, giáo sư Bestombes, nhằm
lấy lại tinh thần cho chúng tôi, đã trang bị cả một bộ máy rất cầu kỳ toàn
những đồ điện sáng loáng mà chúng tôi phải nhận lấy những luồng điện
theo định kỳ, được bảo rằng đó là những liều bổ dưỡng và phải nhận lấy,
trừ phi muốn bị tống cổ đi. Hình như ông ta, cái ông Bestombes ấy rất ư là
giầu, có thế thì mới tậu được cả cái cỗ máy xử tử bằng điện ấy chứ. Bố vợ
ông ta là một chính trị gia cỡ bự, đã kiếm bẫm trong một vụ buôn bán đất
của chính phủ, nhờ vậy mà ông ta mới hào phóng được thế.
