do nhà nước qui định mà chính là nhà nước do xã hội quy định. Trong viễn
tưởng đó, phê bình nhà nước, phê bình pháp luật, nghĩa là phê bình chính
trị, phải trở thành phê bình xã hội đã đẻ ra nhà nước và pháp lý, với những
chế lập chính trị của nó, và phê bình xã hội, đi tới cùng, là phê bình kinh tế,
nhằm đả kích Tư hữu là nền tảng của xã hội. Nhưng chỉ phê bình tư hữu
như một ý tưởng bằng ngòi bút sẽ không đi đến đâu, phải dựa vào một lực
lượng cách mạng. Đó là tầng lớp vô sản. Tầng lớp này sẽ đảm nhiệm vai trò
lịch sử giải phóng nhân loại bằng cách tự giải phóng họ. Đó là những ý
nghĩ Mác bày tỏ trong bài “Góp phần phê bình…” những ý nghĩ căn bản
của chủ nghĩa Mác và phong trào cộng sản sau này. Dĩ nhiên, tập san tung
ra với những ý nghĩ trên của Mác đã gây xúc động mãnh liệt; nó xuất hiện
như ánh sáng soi chiếu cho một con đường tranh đấu mới, đồng thời làm
hoảng sợ các quyền bính. Nhà vua Phổ đã ra lịnh, không những cấm bán
lưu hành tập san, mà còn truy tố bắt giam Ruge, Marx, Heine nếu họ vượt
biên giới vì khép họ vào tội phản nghịch và phạm thượng. Chính quyền
nước Áo cũng ra lệnh cấm lưu hành tập san vì “nội dung tập san” vượt tất
cả những gì báo chí cách mạng đã nói từ xưa đến nay.
Sau khi tập san Pháp-Đức bị đóng cửa, Mác tìm đến cộng tác với tờ
“Vorwarts” một cơ quan của nhóm thợ Đức di cư ở Paris do Bornstein sáng
lập. Dần dần ảnh hưởng của Mác càng lớn mạnh trong ban biên tập và do
đó cũng càng ngày càng hướng tờ báo vào những mục tiêu đấu tranh chính
trị. Đặc biệt đả kích vua Frédéric Guillaume IV mà tờ báo coi như tiêu biểu
bậc nhất của thoái trào, phản động. Đến lúc tờ báo cổ võ ám sát vua Đức và
cho đó là lý luận mạnh nhất để đánh đổ chuyên chính quân phiệt, thì nhà
vua không thể làm thinh được nữa. Chính quyền Đức can thiệp với chính
quyền Pháp trục xuất Mác, mà các cơ quan mật vụ, công an đã tố cáo trong
các báo cáo là thủ phạm chính những lăng mạ, phạm thượng. Ngày 11-1-
1845, Mác, Ruge, Bornstein được lệnh của Bộ nội vụ phải ra khỏi Paris
trong vòng 24 tiếng và ra khỏi nước Pháp trong một thời hạn rất ngắn.
Mùng 5-2-1845 Mác đến Bruxelles, ít lâu sau bà Mác và đứa con gái gần
một tuổi mới từ Paris sang ở với Mác.