HÀNH TRÌNH TRÍ THỨC CỦA KARL MARX - Trang 68

Với những quan điểm đối nghịch như vậy đã hẳn khó lòng quan niệm được
Mác sẽ cộng tác với Bakounine. Sự xung đột càng không thể tránh được
khi Bakounine nuôi tham vọng lái toàn thể “Quốc tế vô sản” vào hướng đi
của mình và ra sức củng cố địa vị, gây thêm phe cánh để gạt ảnh hưởng và
uy quyền của Mác.
Nhưng Bakounine quỷ quyệt không bao giờ trực tiếp công kích Mác, vì
hiểu rằng nếu đả kích trực tiếp Mác, sẽ bị quá ba phần tư “Quốc tế” phản
đối tẩy chay. Bakounine theo chiến thuật chia mà đánh, nhằm một vài đồng
chí của Mác, ít có uy tín bằng Mác để đả kích, đồng thời vẫn ca tụng ra mặt
ủng hộ Mác.
Sau hội nghị đảng ở Balê và nhất là từ 1870, sự mâu thuẫn giữa Mác và
Bakounine càng trở nên sâu sắc, không thể nào hoà giải được. Một lần nữa
Mác lại phải đương đầu với những đối thủ nội bộ để bảo vệ đường lối tranh
đấu công khai của một phong trào thợ thuyền chính thức, vì theo Mác, lối
tranh đấu “âm mưu” hội kín là lỗi thời với tình thế thợ thuyền hiện nay, do
đó không thể dùng lại và chấp nhận quan điểm của Bakounine. Đang lúc
Mác bận tâm chống Bakounine thì những biến cố lớn xảy ra đòi hỏi những
nhận định và tranh đấu kịp thời. Năm 1870 Pháp gây chiến với Đức, nói
đúng hơn, Napoléon đánh nhau với Bismark. Trước cuộc chiến tranh Pháp
– Đức, thái độ của vô sản, nhất là vô sản hai nước Pháp, Đức phải xử trí thế
nào? Dĩ nhiên việc xác định thái độ ở đây tùy theo quan niệm về chiến
tranh trong công cuộc giải phóng vô sản.
Một số những người có chân trong Đệ nhất Quốc tế nhưng theo khuynh
hướng Proudhon cho rằng tất cả những chiến tranh giữa các nước Âu châu
đều có tính chất một tranh chấp giành giật ảnh hưởng, quyền lợi giữa các
chế độ quân chủ chuyên chế mà thôi, do đó không liên hệ đến quyền lợi
giai cấp công nhân. Vậy công nhân phải chống chiến tranh, hô hào giải giới
và dùng đình công để đòi hỏi chấm dứt chiến tranh.
Trái lại, Mác nhận định rằng chiến tranh có thể là một động cơ mãnh liệt
của cách mạng và đôi khi là một yếu tố tiến bộ lịch sử; chính vì thế mà Mác
đã hô hào ủng hộ cuộc chiến tranh chống Nga hồi 1848, vì Mác vẫn coi
nước Nga với chế độ Nga hoàng chuyên chế là một ngăn trở lớn lao nhất