HÀNH TRÌNH TRÍ THỨC CỦA KARL MARX - Trang 94

như những chân lý vĩnh cửu. Mác chống lại thái độ giáo điều coi tư tưởng
như tín lý, và tranh đấu là bắt thực tại uốn nắn theo lý thuyết tín lý. Trái lại
thái độ đứng đắn của người tranh đấu cách mạng là luôn luôn phân tích
thực tại để rút ra một đường lối hành động từ thực tại. Thực tế biến đổi, lý
thuyết biến đổi theo. Trong tinh thần đó, thái độ xét lại gắn liền với chủ
nghĩa Mác vì tiêu chuẩn hành động của phong trào Cộng sản là hiệu
nghiệm nếu hành động xuất phát từ những đòi hỏi của thực tại và đáp lại
đúng những đòi hỏi đó.
Chính Mác đã nêu gương không bảo thủ những ý kiến, quan điểm
của mình khi thấy chúng không còn phản ảnh thực tại. Lúc đó ý kiến, quan
điểm trở thành những thiên kiến và phải can đảm gạt bỏ đi. Chẳng hạn Mác
thường có nhiều ác cảm với Nga, đánh giá thấp khả năng cách mạng của
những phong trào tranh đấu Nga, và của giai cấp nông dân Nga; nhưng về
cuối đời, Mác thấy những khó khăn của phong trào Cộng sản ở những nước
kỹ nghệ, đồng thời nhận ra những khả năng cách mạng của các đảng xã hội
Nga, Mác không ngần ngại duyệt lại quan điểm cách mạng vô sản của
mình, không tất nhiên phải trải qua giai đoạn tư bản kỹ nghệ và do thợ
thuyền lãnh đạo, mà có thể bùng nổ ở một nước bán phong kiến, do tầng
lớp nông dân lãnh đạo. Mác đã già, kiệt sức, nhưng cũng bắt đầu học tiếng
Nga, để có thể đọc những sách vở báo cáo liên quan đến tình hình kinh tế,
chính trị của nước Nga dưới chế độ quân chủ, Mác đã thu lượm được rất
nhiều tài liệu, ghi chú để viết về nước Nga, nhưng Mác đã mất trước khi tận
dụng được những tài liệu đó.
Cho nên, có thể nói trong tinh thần của Mác, chủ nghĩa Mác thiết
yếu là một chủ nghĩa xét lại, hiểu như một đòi hỏi luôn luôn phải đối chiếu
lý thuyết với thực tế.
Và trong viễn tưởng đó, giả sử Mác còn sống thì sẽ nghĩ thế nào và
sẽ có thái độ như thế nào về những vấn đề của thế giới hiện đại, những vấn
đề chưa đặt ra, trong thời Mác. Vấn đề những nước chậm tiến, vấn đề bom
nguyên tử và chung sống hòa bình, thuyết phân tâm học, Teilhard de
Chardin, Cộng đồng Vatican II v.v...
Chắc hẳn Mác sẽ không ngần ngại duyệt lại chẳng hạn thái độ vô