ba tuổi, bởi về sau anh ta sẽ dần dần biến thành kẻ đần độn, tức là một
người bảo thủ.
Đối với những người không phải là sinh viên, cũng không phải là các
giáo sư đại học, anh nhắc tới với một sự thương hại; song anh cũng có
những hình mẫu lí tưởng của mình, những kẻ anh ca tụng không ngớt lời.
Lần đầu tiên khi ấy tôi được nghe về hai nhà bác học Moleschott và
Buchner, những người anh trích dẫn nhiều nhất.
Thật thú vị khi được nghe thầy giáo của chúng tôi với niềm hứng khởi
tột cùng nói về những thành tựu khoa học đạt được trong thời gian gần đây,
nói về những sự thật lớn lao mà trong quá khứ đã bị bỏ qua một cách ngu
ngốc đầy thành kiến, những điều mà các nhà bác học mới đây với lòng
dũng cảm phi thường đã đưa ra ánh sáng "từ trong đám bụi quên lãng" và
công bố cho toàn thế giới. Khi đề cập đến những vấn đề tương tự, anh
thường lắc lư mớ tóc dày xoăn tít của mình và hút thuốc lá liên tục, hết điếu
này đến điếu khác. Anh đảm bảo rằng mình hút thành thục đến mức có thể
thả khói qua mũi hoặc miệng đều như nhau và khoe ở Warszawa không tìm
ra được người thứ hai rít thuốc giỏi như anh. Sau đó anh thường đứng dậy
mặc vào mình chiếc áo khoác mất quá nửa số khuy và nói mình đang rất
vội vì hôm nay còn có "một cuộc gặp gỡ nhỏ". Khi nói điều đó, anh nháy
nháy mắt một cách bí hiểm và bổ sung rằng vì tôi và Mirza còn quá trẻ tuổi
nên anh không được phép cung cấp nhiều thông tin hơn về "cuộc gặp gỡ"
nọ, nhưng sau này chẳng cần những lời giải thích của anh, chúng tôi cũng
sẽ hiểu việc ấy có nghĩa gì.
Bên cạnh tất cả những điều mà cha mẹ chúng tôi chắc sẽ không thể ưa
thích ở người sinh viên trẻ, anh có những ưu điểm thực sự. Đó là việc anh
hiểu biết rất sâu những vấn đề dạy chúng tôi, hơn nữa anh là người cuồng
tín khoa học thực sự. Anh mang giày thủng lỗ, áo khoác nhàu nát, mũ đội
đầu giống như tổ quạ, song không thèm để tâm chút gì đến điều đó, ý nghĩ
của anh không bao giờ bị chi phối bởi những khó khăn vật chất của bản
thân, bởi nghèo khổ bần hàn kiệt quệ. Anh sống vì niềm mê đắm khoa học,
còn về số phận cá nhân thực sự chẳng mấy quan tâm. Tôi và Mirza coi anh
như một sinh linh cao cấp, siêu nhiên, một đại dương kiến thức thông thái,
