— Hắn cầm cây súng hay chưa kìa, - lão nói - cứ lóng ngóng như gã y
sĩ tập tiêm. Cậu định bắn tắt nến ở chỗ nào đấy? Lập cà lập cập như ông nội
ở nhà thờ. Cậu đi tu làm cha cố thì hơn, ngữ này chẳng có sức khỏe để trở
thành quân nhân được đâu.
Mặc dù vậy lão vẫn dạy chúng tôi nghệ thuật chiến đấu xưa kia của
mình. Nhiều lần sau bữa ăn trưa, tôi và em trai tôi vẫn học mốt hai mốt đi
đều bước dưới sự chỉ huy của lão, và cùng tham gia đi đều với chúng tôi
còn có cả cha Ludwik, một người thực hiện việc đó trông rất khôi hài.
Lúc bấy giờ Mikolai thường ngước mắt lên ngắm nhìn cha, và sau đó
mặc dù vốn trong đời chỉ sợ một người duy nhất đó là cha cố, song lão
cũng không thể nhịn được mà nói:
— Ê, khi đức cha bước chân đi đều theo kiểu đó thì chẳng khác gì một
con bò cái già.
Tôi, với tư cách là anh lớn, thường phải nghe lệnh chỉ huy của lão
nhiều nhất, và vì thế cũng vất vả nhất. Mặc dù vậy, khi tôi đến tuổi phải gửi
vào trường, già Mikolai lại rên lên ư ử, cứ như là một tai họa gì đó cực lớn
đã xảy ra. Cha mẹ tôi kể lại rằng, sau khi tôi đi, lão lại càng hay bẳn gắt
hơn và đã làm phiền họ có lẽ dễ đến hai tuần tiếp sau: "Người ta đã bắt
thằng bé và mang nó đi", - lão nói: "giả sử nó chết thì biết làm sao! Hu, hu,
hu! Nó cần gì phải đến trường học cơ chứ. Chẳng lẽ nó không phải là người
thừa kế gia tài hay sao. Lại còn phải học tiếng Latinh nữa làm gì? Họ định
biến nó thành Salomon, ông vua thông thái hay sao. Đúng là đồi bại! Đứa
bé đã đi rồi, đi mất tiêu rồi, thế mà ông chủ vẫn còn cứ quanh quẩn từ góc
nọ sang góc kia và tìm kiếm khắp ngôi nhà như thể đã để rơi mất vật gì đó.
Quỷ tha ma bắt các người đi".
Tôi còn nhớ những giây phút đầu tiên khi mình trở về nhân dịp lễ, lúc
đó tất cả mọi người đang còn ngủ trong nhà. Trời có lẽ mới vừa hừng sáng:
buổi sáng mùa đông, băng tuyết. Sự yên tĩnh chỉ bị khuấy động bởi tiếng
kêu cót két đều đều của cần quay giếng nước trong trang trại và tiếng chó
sủa. Tất cả cửa sổ trong nhà đều được đóng kín, chỉ có cửa sổ ở dưới bếp là
hắt ra ánh lửa, làm hồng lên đám tuyết nằm sát chân tường. Lúc bấy giờ tôi
trở về với vẻ mặt buồn bã, âu lo và nỗi sợ hãi trong lòng, bởi tôi nhận được
