khi là cách ông vừa nói vừa mỉm cười: “Phải không, con trai?” và bắt anh
làm chứng trong những cuộc tranh luận của người lớn và về những chuyện
mà anh không hiểu. Tưởng chừng như trí tưởng tượng của anh đã trở nên
nghèo nàn, chỉ còn là những hình ảnh sẵn có. Thế nên, đôi khi anh thấy
dường như ngay trước bố anh là một cái bóng mênh mông, đặc sệt như con
yêu tinh trong những bộ ảnh. Và cả tấm lưng của bố anh nữa! Tấm lưng
rộng và kinh khủng, đến mức anh thấy lưng bố cũng lớn bằng cả người anh,
lấn át anh, chỉ riêng tấm lưng thôi cũng biết cách thể hiện sự lãnh đạm, xem
thường, chán ghét.
Trước đây Édouard từng căm thù bố mình, giờ thì đã hết: hai người đã
gặp nhau trong sự khinh bỉ có đi có lại. Đời Édouard đã tàn bởi đến lòng
hận thù cũng không còn để mà chống đỡ. Cả trong cuộc chiến này, anh
cũng đã thua.
Thế nên, ngày tháng trôi qua, trở đi trở lại là những hình ảnh, những
buồn đau, Albert đi đi về về. Khi phải tranh luận (Albert luôn muốn tranh
luận), Édouard ngoi lên từ giấc mơ của mình, đã tám giờ tối, thậm chí anh
còn không bật đèn. Albert hăng say như một con kiến, nói năng rất hào
hứng, điều quan trọng nhất, đó là những khó khăn liên quan đến tiền bạc.
Ngày nào Albert cũng xông vào những cửa hàng Vilgrain mà chính phủ đã
mở cho những người nghèo khổ nhất, và bảo rằng cái gì cũng thế, vèo cái
là hết. Anh không bao giờ nhắc đến giá moóc phin, đó là cách anh thể hiện
mình là người tế nhị. Thường thì anh nói về chuyện tiền nong, nhưng với
giọng điệu hầu như vui vẻ, như thể đó chỉ là sự túng thiếu tạm thời, sau này
nhớ lại chắc vui lắm, giống như ngoài mặt trận, để thêm vững tin, đôi khi
người ta xem chiến tranh đơn giản chỉ là một biến thể của nghĩa vụ quân
sự, một công việc cực nhọc nhưng rồi sẽ để lại những kỷ niệm tốt đẹp.
Với Albert, vấn đề kinh tế sẽ được giải quyết ổn thỏa, chỉ có điều chưa
biết khi nào mà thôi, phụ cấp thương binh của Édouard sẽ làm giảm gánh
nặng về tài chính, sẽ giúp trang trải những nhu cầu của bạn anh. Một người
lính đã hy sinh cuộc đời mình cho Tổ quốc mà mãi mãi không bao giờ có
thể tiếp tục cuộc sống bình thường, một trong những người lính đã chiến
