tùy tình hình). Vừa đi, anh sẽ vừa đọc thuộc lòng tất cả các thông tin về
nhân thân mới của mình. Rồi anh sẽ bắt gặp một đơn vị bị lạc mà viên hạ
sĩ, một tay cao lớn có… Nói tóm lại, như ta đã thấy, với một thủ quỹ ngân
hàng thì đầu óc Albert khá là lãng mạn. Chắc hẳn những ảo tưởng của bà
Maillard đã ảnh hưởng đến con trai mình. Khi cuộc chiến mới bắt đầu, anh
thổ lộ ảo tưởng đa cảm này với nhiều người. Anh thấy những đội quân nai
nịt trong những bộ quân phục màu đỏ xanh dàn hàng sát cánh bên nhau tiến
về phía kẻ thù đang hoảng sợ. Những anh lính giương lưỡi lê sáng loáng
trong khi những đụn khói tản mát tỏa ra từ vài quả pháo khẳng định thất bại
của kẻ thù. Suy cho cùng, Albert đã lao vào một cuộc chiến theo phong
cách Stendhal để rồi thấy mình ở trong cảnh giết chóc tầm thường và man
rợ, cướp đi mạng sống của hàng nghìn người mỗi ngày trong vòng năm
mươi tháng. Để hiểu được điều đó, chỉ cần đứng lên một chút, nhìn cảnh
tượng xung quanh hố pháo: một vùng đất mà cây cỏ đã hoàn toàn biến mất,
lỗ chỗ hàng nghìn hố đạn pháo, lác đác hàng trăm thi thể đang trong quá
trình phân hủy, mùi hôi thối bốc lên khiến bạn muốn lộn mửa suốt ngày.
Lần đầu tiên chiến trường tạm lắng, những con chuột to như thỏ rừng quấy
nhiễu dã man từ xác chết này đến xác chết khác để tranh giành với lũ ruồi
phần thi thể đã bị dòi bọ đục khoét. Albert biết tất cả những thứ đó bởi anh
từng khiêng cáng ở Aisne và vì, khi không thấy những người bị thương
đang rên rỉ hay gào thét nữa, anh thu lượm đủ loại xác chết, ở mọi cấp độ
thối rữa. Về khoản này anh rất rành. Với anh, vốn là người rất nhạy cảm,
đó là một công việc bạc bẽo.
Và quả là đỉnh điểm của vận rủi với một người lát nữa thôi sẽ bị chôn
sống: anh có chút triệu chứng sợ chỗ kín.
Lúc còn bé, chỉ cần nghĩ đến việc mẹ có thể đóng cửa phòng mình trước
khi ra ngoài là anh đã thấy cơn buồn nôn dâng lên. Anh không nói gì, vẫn
nằm, anh không muốn làm cho mẹ buồn, bà luôn phân bua với con rằng bà
đã khổ quá nhiều. Nhưng anh rất nhạy cảm với ban đêm và bóng tối. Ngay
cả sau này, cách đây không lâu, bên cạnh Cécile, khi họ nghịch ngợm trong
chăn. Khi thấy mình bị phủ kín mít, anh ngạt thở, nỗi hoảng sợ xâm chiếm
