Trên bốn nghìn, y thêm việc cải tạo lại cái chuồng bồ câu.
Dupré đã đưa đến Chazieres-Malmont khoảng hai mươi người Senegal,
và để cho các nhà chức trách thỏa mãn, đại úy Pradelle (Dupré tiếp tục gọi
y như vậy, theo thói quen) đã chấp nhận tuyển thêm tại chỗ một nhóm nhân
công.
Công trình được bắt đầu bằng việc khai quật những ngôi mộ theo yêu
cầu của người thân, những ngôi mộ mà người ta chắc chắn sẽ tìm ra hài cốt.
Nhiều gia đình đã đến Chazieres-Malmont, cuộc diễu hành không ngừng
của nước mắt và những tiếng rên rỉ, những đứa con nhớn nhác, những ông
bố bà mẹ già nua hoàn toàn suy sụp giữ thăng bằng khi bước trên những
tấm ván xếp thẳng hàng để không phải lội bùn; như cố tình, vào thời gian
này trong năm, trời cứ mưa liên miên. Có cái lợi là dưới trời mưa xối xả thì
người ta đào mộ nhanh hơn, và chẳng có ai kiên nhẫn thực sự. Vì tế nhị,
người ta đã giao công việc này cho các công nhân Pháp, người Senegal mà
lại đi đào mộ lính ư, rồi bạn sẽ biết tại sao, một số gia đình đã cảm thấy
sốc: phải chăng người ta xem việc đào mộ con cái họ như là một công việc
hạ cấp nên mới giao cho người da đen? Đến nghĩa trang, khi từ xa thoáng
thấy những người da đen cao lớn, ướt đẫm nước mưa đang đào mộ hoặc di
chuyển quan tài, bọn trẻ không rời mắt khỏi những người này nữa.
Cuộc diễu hành của các gia đình kéo dài cực lâu.
Đại úy Pradelle ngày nào cũng hỏi qua điện thoại:
— Thế nào Dupré, mấy cái việc vớ vẩn này sắp xong chưa? Khi nào thì
bắt đầu?
Việc quan trọng nhất sau đó đã bắt đầu bằng việc đào mộ của tất cả các
tử sĩ khác để đưa đến nghĩa trang liệt sĩ Dampierre.
Nhiệm vụ không đơn giản. Có những hài cốt đã được thống kê hợp lệ và
không có vấn đề gì bởi cây thánh giá có ghi rõ ràng tên binh sĩ vẫn còn
nguyên chỗ, nhưng cũng còn một số lượng hài cốt khác cần được nhận
dạng.
Nhiều binh sĩ đã được chôn cất cùng với nửa tấm biển nhận dạng, nhưng
không phải ai cũng có; đôi khi, phải mở một cuộc điều tra thật sự từ những
