phu. Thêm vào đấy phụng mệnh làm việc công, bốn phương rong ruổi: mặt
bắc sang sứ Trung Quốc, mặt tây bình định Trấn Ninh, mặt nam trấn thủ
Thuận Quảng (Thuận Hóa, Quảng Nam). Đi tới đâu cũng để ý tìm tòi, làm
việc gì mắt thấy tai nghe đều dùng bút ghi chép, lại phụ thêm lời bình luận
sơ qua, giao cho tiểu đồng đựng vào túi sách".
Cách làm việc của Lê Quý Đôn rất khoa học. Tất cả những ghi chép tai
nghe mắt thấy, cũng như những nhận xét thu lượm được trong sách vở ông
đều để vào từng chiếc túi riêng, ghi nhớ lại để đến lúc cần dùng thì lấy ra.
Bằng cách làm thủ công ấy, Lê Quý Đôn đã trở thành một "túi khôn" của
thời đại.
Có lẽ thời đó và cả sau này nữa, ở nước ta khó có ai viết nhiều như Lê
Quý Đôn. Khối lượng những trước tác viết bằng chữ Hán và chữ Nôm của
ông có tới 40 bộ, gồm hàng trăm quyển, bao trùm nhiều lĩnh vực: lịch sử,
địa lí, triết học, chính trị, kinh tế, văn hóa, văn chương, từ các ngành tự
nhiên học đến các ngành nhân văn học. Trong số đó, có thể kể đến những tác
phẩm sau đây:
- Quần thư khảo biện, tác phẩm chứa đựng nhiều quan điểm triết học, lịch
sử, chính trị.
- Vân đài loại ngữ, đây là một loại "bách khoa thư", tập hợp các tri thức
về triết học, khoa học, văn học... sắp xếp theo từng thể loại.
- Đại Việt thông sử, còn gọi Lê triều thông sử, chép sự việc theo từng loại,
từng điều một cách hệ thống, bắt đầu từ Lê Thái Tổ đến Lê Cung Hoàng,
bao quát một thời kì hơn 100 năm của triều Lê, trong đó có nhiều tài liệu
mới mà các bộ sử khác không có, đặc biệt là về cuộc kháng chiến chống
quân Minh.
- Kiến văn tiểu lục, là tập bút kí nói về lịch sử và văn hóa Việt Nam từ đời
Trần đến đời Lê. Ông còn đề cập tới nhiều lĩnh vực thuộc chế độ các vương
triều Lý, Trần, từ thành quách núi sông, đường sá, thuế má, phong tục tập
quán, sản vật, mỏ đồng, mỏ bạc cùng cách khai thác cho tới các lĩnh vực thơ
văn, thư tịch...
