NGUYỄN CÔNG TRỨ
(1778 - 1858)
Nhà thơ, vị tướng, nhà khẩn hoang...
N
gười ta thường bảo huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh là noi địa linh nhân kiệt,
bởi đây là quê hương của hai danh nhân đất nước: đại thi hào Nguyễn Du và
bậc danh nho Nguyễn Công Trứ, sinh cách nhau vừa đúng một con giáp.
Nguyễn Công Trứ sinh năm 1778, là con Đức Ngạn Hầu Nguyễn Công
Tấn, đỗ hương cống thời Lê. (Khi sinh ông, cụ Tấn đã 62 tuổi và đang trị
nhậm ở huyện Quỳnh Côi, tỉnh Thái Bình). Trứ là một cậu bé khỏe mạnh,
đầy cá tính: nghịch ngợm tinh quái, thông minh, hay khôi hài và rất tháo vát,
làm bất cứ việc gì cũng hoàn thành xuất sắc. Một cuộc đời đầy những giai
thoại thực hư phản ánh nhiều nét cá tính của con người rất đặc biệt này.
Một thời lận đận
Là một ông quan thanh liêm, lại gặp thời tao loạn mất hết cả sản nghiệp,
cụ Nguyễn Công Tấn khi xúi về trí sĩ ở quê nhà thì gia đình ữở nên bần
bách. Nhà nghèo, nợ ngập đầu, nhưng để giữ vững ý chí, Trứ thường mang
cái nghèo ra đùa cợt. Ăn, chơi thì: "Miếng ăn sẵn cà non, mướp luộc, ngon
khéo là ngon / Đồ chơi nhiều quạt sậy điếu tre, của đâu những của". Quần
áo thì: "Áo vải thô nặng trịch, lanh làm mền, nực làm gối, bốn mùa thay đổi
bấy nhiêu / Khăn lau giắt đỏ lòm, trải làm chiếu, vận lầm quần, một bộ ăn
chơi quá thứ". Nhưng cũng có lúc cái nghèo làm Trứ phải bực mình. Lúc
giao thừa, nhìn cửa nhà xơ xác anh hậm hực: "Tối ba mươi/ nợ réo tít mù, co
cẳng đạp thằng bần ra cửa". Có lúc uất ức quá, anh thốt lên câu chửi thề:
"Chém cha cái khó! / Chém cha cái khó! / Khôn khéo mấy ai / xấu xa một
nó".
