Gia Định thành thông chí - cuốn bách
khoa thư về vùng đất Nam bộ
Thượng thư họ Trịnh dù vô cùng bận rộn việc quan của tân triều, nhưng
vẫn dành thời gian ngâm vịnh, khảo cứu, trước tác và chính đây mới là cái
ông để lại cho đời. Thật không quá khi người ta đánh giá ông là một nhà thơ
tài hoa, nhà sử học, nhà địa chí học tinh thông.
Ngoài những tập thơ riêng và tập hợp trong tuyển Gia Định tam gia thi,
trước tác chủ yếu của Trịnh Hoài Đức là bộ Gia Định thành thông chí.
"Gia Định thành" ở đây không phải là "phủ Gia Định", hoặc rộng hơn,
"trấn Gia Định" mà là một đơn vị hành chính mới, lớn hơn rất nhiều, từ Bình
Thuận trở vào đến tận Hà Tiên. Đó là vùng đất sau này thường gọi là Lục
tỉnh, hiện bao gồm Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Bộ sách Gia Đinh thành
thông chí gồm 6 quyển, mỗi quyển dành cho một chuyên đề, khảo sát và ghi
chép rất tỉ mỉ, công phu về núi sông, khí hậu, lịch sử, hành chính, thành trì
cũng như về phong tục, tập quán, tính cách và sinh hoạt của cư dân Gia Định
thành.
