này, một phần cho người kia, thì rốt cuộc luôn luôn tìm ra cái nhân
vật chính thực hiện giùm.
Đôi khi có người nhờ Charlemagne làm chứng. Song vị hoàng đế đã
tiến hành nhiều cuộc chiến tranh đến nỗi ông lẫn cuộc chiến này với
cuộc chiến kia, thậm chí không nhớ rõ cái cuộc chiến mình đang tiến
hành lúc này. Nhiệm vụ của ông là thực hiện chiến tranh, cùng lắm thì
thêm chỗ nghĩ đến cái cuộc chiến sắp tới; các cuộc chiến đã tiến hành
thì đã diễn ra như chúng đã diễn ra; những gì các nhà biên niên sử và
các nhà du ca thuật lại thì ai cũng biết: bị thêm mắm thêm muối; thật
là phiền nếu hoàng đế cứ phải lẽo đẽo theo mọi người mà cải chính.
Chỉ trường hợp nảy ra những khúc mắc nào đó động đến guồng máy
quân sự, cấp bậc, việc quy phát tước danh quý tộc hoặc đất đai, thì lúc
đó nhà vua mới phải phát ngôn. Lời-vua-ban là một cách nói, ai cũng
hiểu, tại đây thì ý muốn Charlemagne không quyết định là mấy, ông
cần dựa vào các đúc kết, phán xét trên cơ sở các chứng cứ đang có, và
bảo phải tôn trọng pháp luật và phong tục. Cho nên khi mọi người
tham vấn, thì nhà vua nhún vai, nhấn nhá những điều chung chung và
nhiều lúc viện ra câu: “Ái chà! Biết làm sao bây giờ! thời buổi chiến
tranh mà, hỏa mù tứ phía”, rồi bỏ đi. Charlemagne hẳn muốn giao
một công việc khổ sai buồn tẻ nào đó cho hiệp sĩ Agilulfo nhà
Guildivermi, kẻ liên tục ngồi vo viên ruột bánh mì và phủ nhận từng
sự kiện đều không phải là niềm vinh quang đích thực của quân đội
Pháp – ngay cả khi nó được báo cáo qua một bản tường trình không
đầy đủ – nhưng nhà vua đã được cho biết, đối với chàng ta, các nhiệm
vụ khốn đốn nhất chính là những thử thách đầy tham vọng về bầu
nhiệt huyết, thế cho nên, chả ăn thua gì.
– Này Agilulfo, tôi không hiểu tại sao anh lại mất thì giờ vào những
chuyện vụn vặt như vậy – hiệp sĩ Olivier nói – tự thân niềm vinh
quang kỳ tích có khuynh hướng được khuyếch đại trong trí nhớ dân
gian và điều đó chứng tỏ đó là niềm vinh quang chân chất, cơ sở của
tước vị và cấp bậc mà chúng ta giành được.
