Tất cả, vừa kẻ đứng người ngồi, kẻ nằm người đi tới đi lui, núng nính gác
chân khi thì vào người khác khi tự đè lên chân mình vừa giơ tay lên cho cổ
tay kéo tụt trễ cuống lộ ra cánh tay đeo đầy đá quý, hỉ, nộ, ái, ố, lầm bầm
những bài hát của Cadix hay Alexandrie mà quên bẵng những người chết
đang lắng nghe họ, tuôn ra nhưng câu đùa nhảm nhí bằng ngôn từ của
Virgile, ném vào nhau những trò chơi chữ từ tiếng Démesthène, vừa nói
tiếng Hy Lạp, vì tiếng Hy Lạp là ngôn ngữ tình yêu thật sự. Một ả gái lầu
xanh không biết nói với tình lang của mình bằng tiếng Thais hay Aspasie
rằng "Cuộc sống của em và tình yêu của em" thì ả đó chỉ là con bé dành
cho đám lính đi dép lê và mang khiên bằng da. Thế mà, để mang lại thú
vui, những lâu đài thành quách, những cuộc biểu diễn và bánh mì cho đám
người vô công rồi nghề này, cho đám thanh niên có cái đấu nhẹ tếch, đám
đàn bà lẳng lơ, đám con trai phung phí sức trong những nhà thổ và hầu bao
trong các tửu lâu, cho đám dân ăn không ngồi rồi và lười biếng vì trên hết,
dân ấy là dân Italie những nó khà khịa như dân Anh, kiêu hãnh như dân
Tây Ban Nha, gây gổ như dân Gaulois, đám dân dành cuộc sống của mình
để diễu dưới những hàng hiên, thả tấm thân vào bồn tắm hay nện hai tay
vào nhau trong các đấu trường chính vì đám thanh niên ấy, đàn bà, công tử
bột và vì cái dân ấy mà Virgile, con thiên nga dịu dàng thành Man-tô-ca,
nhà thơ cơ đốc từng ca ngợi hạnh phúc miền thôn dã, nguyền rủa tham
vọng cộng hoà, lên án cuộc nội chiến tàn khốc vô lương tâm và chuẩn bị
phần đẹp nhất, phần thơ vĩ đại nhất lẽ ra phải sáng tác từ thời Homère đã
đem đốt đi vì thấy nỏ không xứng với không chỉ hậu thế mà còn với kẻ
đương thời!
