Một lần nữa, cách tốt nhất để trả lời câu hỏi này là phải tìm hiểu điều gì đã
xảy ra khi những quốc gia đó thử áp dụng chính sách nói trên. Tin tốt là mặc
dù chất lượng giáo dục còn yếu kém, nhưng trường học vẫn có ích. Sau cuộc
khủng hoảng dầu mỏ lần thứ nhất vào năm 1973, ở Indonesia nhà cầm
quyền độc tài lúc bấy giờ là tướng Suharto đã quyết định xây dựng hàng loạt
trường học.
Đây là điển hình cho một chương trình cung ứng dịch vụ
giáo dục theo năng lực cung ứng và áp đặt từ trên xuống. Người ta xây
trường dựa trên một quy định được ấn định từ trước, theo đó địa phương nào
có số trẻ em không đến trường cao nhất sẽ bị xử lý rất nghiêm. Nếu đúng là
tình trạng thiếu trường phản ánh sự thờ ơ đối với giáo dục, thì chương trình
này hẳn đã phải thất bại thảm hại.
Trong thực tế, chương trình INPRES (Intruksi Presiden, hay Chỉ thị của
Tổng thống) đã thành công vang dội. Để đánh giá thành công này, Esther so
sánh mức lương của những người trưởng thành vốn được lợi khi còn bé nhờ
đi học ở trường mới xây, với mức lương của những người ở thế hệ trước (chỉ
nhỉnh hơn vài tuổi nhưng bị lỡ mất cơ hội học trường mới). Kết quả là so
với thế hệ già hơn, mức lương của những người trẻ cao hơn đáng kể tại
những khu vực có nhiều trường mới xây hơn. Từ tác động đến giáo dục
cũng như mức lương kiếm được, Esther đi đến kết luận rằng mức lương sẽ
tăng thêm khoảng 8% cho mỗi năm đi học tăng thêm tại các trường tiểu học
mới xây. Con số ước tính này gần bằng suất sinh lợi giáo dục tính được ở
Mỹ.
Một chương trình triển khai kiểu từ trên xuống điển hình khác là
giáo dục bắt buộc. Năm 1968, Đài Loan ban hành luật quy định mọi trẻ em
phải hoàn thành chương trình giáo dục 9 năm (luật trước đó chỉ đòi hỏi 6
năm). Luật giáo dục bắt buộc này tác động tích cực tới tỉ lệ đến trường ở cả
trẻ em trai và gái, cũng như tới tương lai nghề nghiệp của các em, đặc biệt là
các em gái.
Nhưng lợi ích của giáo dục không chỉ nằm ở vấn đề tiền bạc.
Nhờ vào tính hiệu quả của chương trình, tỉ lệ sống sót ở trẻ sơ sinh tăng lên.
Ở Malawi, các bé gái không bỏ học giữa chừng nhờ vào chương trình
chuyển tiền cũng ít có nguy cơ mang thai ngoài ý muốn hơn. Người ta tìm
