dài lịch sử loài người (từ 1 triệu năm trước công nguyên), khu vực hay quốc
gia nào đông dân hơn cũng đều phát triển nhanh hơn.
Do đó không thể giải quyết rốt ráo vấn đề nếu chỉ dựa trên lý thuyết thuần
túy. Thường nước nào có tỉ suất sinh cao hơn thì nghèo hơn, nhưng thực tế
đó không hề chứng tỏ nước đó nghèo hơn vì tỉ suất sinh cao. Cũng có khả
năng người ta sinh đẻ nhiều vì nghèo, hoặc một tác nhân thứ ba nào đó đã
dẫn đến tỉ suất sinh cao và tình trạng nghèo đói. Thậm chí “cứ liệu” rằng
thời kỳ tăng trưởng kinh tế nhanh thường trùng hợp với thời điểm tỉ lệ sinh
con giảm mạnh, như ở Hàn Quốc và Brazil những năm 1960, cũng không
nói lên được điều gì. Phải chăng các cặp vợ chồng bắt đầu sinh ít con hơn
khi kinh tế tăng trưởng nhanh hơn, vì họ có ít thời gian chăm sóc con cái
hơn? Hay phải chăng sinh con ít đi đã làm dôi dư nguồn lực để đầu tư cho
những lĩnh vực khác?
Cũng như mọi lần, chúng ta cần thay đổi góc nhìn, phải gạt những câu hỏi to
tát qua một bên để tập trung vào đời sống và lựa chọn mà người nghèo đang
từng ngày đối mặt thì mới mong có đôi chút tiến triển trong việc giải quyết
vấn đề này. Một cách để bắt đầu là quan sát điều gì đang diễn ra ở cấp độ gia
đình: Có phải những gia đình lớn nghèo hơn vì đông con? Phải chăng họ có
ít khả năng đầu tư cho sức khỏe và học vấn của con cái mình hơn?
Một trong những khẩu hiệu ưa thích của Sanjay Gandhi là “Gia đình nhỏ là
gia đình hạnh phúc”. Khẩu hiệu đó được minh họa bằng hình vẽ một cặp vợ
chồng tràn ngập hạnh phúc bên cạnh hai đứa con mũm mĩm, một trong
những hình ảnh phổ biến ở Ấn Độ cuối những năm 1970. Bức hình cổ động
này là minh họa hoàn hảo cho luận điểm có sức ảnh hưởng lớn của Gary
Becker, người từng đoạt giải Nobel về kinh tế. Theo Becker, gia đình luôn
phải đối mặt với cái gọi là “đánh đổi giữa chất lượng và số lượng”. Cụ thể là
khi đông con hơn, mỗi đứa trẻ sẽ có “chất lượng” thấp hơn vì khi đó cha mẹ
dành ít nguồn lực hơn để chăm lo chuyện ăn uống và học hành của con cái.
Điều này đặc biệt đúng nếu cha mẹ, chưa bàn đến chuyện đúng sai, tin
rằng nên đầu tư nhiều hơn cho đứa con “có tài” nhất. Hiện tượng này xảy ra
