trong thế giới vận hành theo đường cong chữ S như chúng ta đã từng bàn
qua. Rốt cuộc sẽ có những đứa trẻ bị đóng sập mọi cánh cửa cơ hội. Nếu trẻ
sinh ra trong gia đình đông con ít có cơ hội được học hành tử tế, ít ăn uống
đầy đủ dinh dưỡng, ít được chăm sóc sức khỏe hơn (theo ngôn ngữ kinh tế
học gọi là đầu tư vào vốn con người), và gia đình nghèo thường đông con
hơn (chẳng hạn vì không được tiếp cận các biện pháp ngừa thai) thì điều này
sẽ tạo ra một cơ chế đói nghèo truyền kiếp từ thế hệ này qua thế hệ khác.
Như con sãi ở chùa thì phải quét lá đa, cha mẹ nghèo sinh ra (nhiều) con
nghèo. Bẫy nghèo nói trên chính là căn cứ cho chính sách dân số như luận
điểm của Jeffrey Sachs trong cuốn Common Wealth.
Có thật như thế? Có
phải trẻ em sinh ra trong gia đình đông con hơn đương nhiên bị thiệt thòi?
Theo bộ dữ liệu 18 quốc gia, trẻ em thuộc gia đình đông con có khuynh
hướng ít được học hành hơn, nhưng vẫn có những nơi hiện tượng này không
xảy ra. Khu vực nông thôn Indonesia,
Côte d’Ivoire và Ghana
số trường hợp ngoại lệ. Tuy nhiên ngay cả ở những nơi điều này đúng thì
vẫn không có cơ sở khẳng định chính vì đông anh em nên trẻ phải sống
trong đói nghèo và không được học hành tử tế. Cũng có thể lý do đơn giản
là những gia đình nghèo đông con thường không coi trọng chuyện học vấn.
Nhằm kiểm tra mô hình của Becker và xác nhận xem liệu kích thước gia
đình tăng lên có làm giảm đầu tư vào vốn con người cho con cái hay không,
các nhà nghiên cứu cố gắng nghiên cứu sâu những trường hợp gia đình sinh
con ngoài ý muốn. Kết quả rất đáng ngạc nhiên: Không có bằng chứng nào
chứng tỏ trẻ em sinh ra trong gia đình ít con hơn được học hành tử tế hơn.
Vì hầu hết người nghèo trên thế giới không sử dụng các liệu pháp tăng khả
năng sinh con, nên có thể lấy ví dụ sinh đôi để minh họa cho chuyện có
thêm con ngoài ý muốn. Nếu cặp vợ chồng dự định có hai con, nhưng lại
sinh con đôi ở lần sinh thứ hai thì đứa con đầu lòng hiển nhiên có nhiều em
hơn. Cơ cấu giới tính của trẻ cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng
đông con. Thường thì gia đình nào cũng muốn có nếp có tẻ. Vì vậy nếu đứa
con thứ hai cùng giới tính với đứa con đầu lòng thì gia đình đó sẽ có nhiều
khả năng lên kế hoạch sinh con thứ ba hơn những gia đình đã có trai lẫn gái.
