thường chỉ mong tiền tiết kiệm của mình sinh lời được thế. Vậy tại sao các
nhà đầu tư không đổ xô đem tiền đến cho người nghèo vay?
Không phải chưa có ai thử làm. Từ thập niên 60 đến cuối thập niên 80, chính
phủ nhiều quốc gia đang phát triển thực hiện tài trợ các chương trình tín
dụng, thường với mức lãi suất trợ cấp, cho đối tượng người nghèo nông
thôn. Ví dụ, ở Ấn Độ vào năm 1977, ứng với mỗi chi nhánh tại thành phố,
ngân hàng phải mở bốn chi nhánh ở nông thôn cho những vùng mà mạng
lưới ngân hàng chưa vươn tới. Ngoài ra, chính phủ cũng chỉ đạo các ngân
hàng phải dành 40% danh mục cho vay cho “khu vực ưu tiên” như: doanh
nghiệp nhỏ, nông nghiệp, hợp tác xã v.v... Robin Burgess và Rohini Pande
đã chứng minh được nơi nào có nhiều chi nhánh ngân hàng nhờ chính sách
nói trên thì nơi đó công tác xóa đói giảm nghèo diễn ra nhanh hơn.
Vấn đề là những chương trình cho vay bắt buộc ưu tiên kiểu này không làm
lợi cho ngân hàng như những chương trình cho vay thông thường. Tỉ lệ vỡ
nợ cao ở mức đáng báo động (40% những năm 1980). Hoạt động cho vay
thường bị yếu tố chính trị tác động hơn là nhu cầu về mặt kinh tế (nông dân
được vay nhiều trước mỗi kỳ bầu cử ở những quận mà các phe phái cạnh
tranh cam go với nhau).
Và tiền thường rơi vào túi một bộ phận giàu có
tại địa phương. Thậm chí khảo sát của Burgess và Pande, vốn ngả theo
hướng ủng hộ chương trình này, cũng đi tới kết luận rằng khi thông qua hệ
thống các chi nhánh ngân hàng nói trên để tăng thu nhập của người nghèo
lên 1 rupi, thì cần bỏ ra nhiều hơn 1 rupi. Các nghiên cứu tiếp sau cũng chỉ
ra rằng về lâu về dài khu vực nào có nhiều chi nhánh ngân hàng hơn sẽ trở
nên nghèo hơn.
Năm 1992, trong làn sóng đổi mới góp phần tự do hóa
Ấn Độ, yêu cầu phải mở chi nhánh ngân hàng ở khu vực nông thôn giảm
xuống, đồng thời ở hầu hết các quốc gia đang phát triển khác chính phủ
cũng dần xóa bỏ hỗ trợ đối với các chương trình cho vay công.
Thử nghiệm xã hội hóa ngân hàng thất bại có lẽ vì chính phủ đúng ra không
nên tham gia vào lĩnh vực cho vay có trợ cấp. Các chính trị gia coi trợ cấp
cho vay như những món quà biếu thuận tiện, vì chẳng có món quà nào tuyệt
