Đồng nghiệp của chúng tôi là Daron Acemoglu và người đồng sự lâu năm,
James Robinson từ trường đại học Harvard là hai nhân vật sâu sắc nhất đại
diện cho quan điểm ảm đạm rất phổ biến trong kinh tế học ngày nay. Đó là
nếu các thể chế chính trị không được điều chỉnh thì các quốc gia không thể
thực sự phá triển, nhưng đâu dễ gì chỉnh sửa các thể chế. Acemoglu và
Robinson định nghĩa thể chế như sau: “Các thể chế kinh tế hình thành động
lực kinh tế, động lực để đào tạo, tiết kiệm và đào tạo, cải tiến và áp dụng
công nghệ mới, v.v... Thể chế chính trị quy định khả năng người dân kiểm
soát các chính trị gia.”
Thông thường các nhà kinh tế học cũng như các nhà khoa học chính trị hay
nhìn nhận thể chế ở góc độ vĩ mô. Trong suy nghĩ của họ, thể chế phải được
viết hoa - các THỂ CHẾ kinh tế chẳng hạn như quyền sở hữu tài sản hay hệ
thống thuế khóa; các THỂ CHẾ chính trị chẳng hạn như dân chủ hay tự chủ,
tập quyền hay phân quyền, bầu cử phổ thông hay hạn chế. Luận điểm trong
cuốn sách Why Nations Fail
của Acemoglu và Robinson phản ánh
quan điểm được các học giả kinh tế chính trị
những thể chế (theo nghĩa rộng) này là yếu tố quyết định thành công hay
thất bại của một xã hội. Thể chế kinh tế phù hợp sẽ khuyến khích người dân
đầu tư, tích lũy và phát triển công nghệ mới, kết quả là xã hội sẽ phát triển
thịnh vượng. Thể chế kinh tế bất cập gây tác dụng ngược lại. Một vấn đề
nữa là giới cầm quyền, những người có khả năng định hướng các thể chế
kinh tế, lại không thấy ích lợi gì trong việc tạo điều kiện để người dân phát
triển và trở nên giàu có. Họ thường trục lợi cá nhân được nhiều hơn nếu nền
kinh tế áp đặt nhiều hạn chế về việc ai được phép làm gì (và họ sẽ nới lỏng
những quy định này theo hướng có lợi cho bản thân) và sức cạnh tranh có
thể giúp họ củng cố quyền lực. Đây là lý do tại sao thể chế chính trị lại quan
trọng - chúng tồn tại để ngăn không cho những người đứng đầu tổ chức nền
kinh tế theo hướng phục vụ cho lợi ích cá nhân. Nếu vận hành hiệu quả, các
thể chế chính trị sẽ đảm bảo những người đứng đầu không đi chệch quá xa
khỏi lợi ích chung.
