phản tác dụng. Cải cách dù có khả thi đi chăng nữa vẫn phải tiến hành từng
bước một. Và cũng nên nhìn nhận rằng thể chế nào tồn tại hẳn cũng phải có
lý do.
Nghi ngờ nỗ lực của các chuyên gia nước ngoài, Easterly cũng hoài nghi cả
việc tiếp quản lẫn viện trợ nước ngoài. Một phần vì viện trợ thường dùng để
tác động lên chính sách, nhưng cái giá phải trả đôi lúc lại là nền chính trị rối
loạn nếu cứ tiếp tục chi viện trợ trong khi những người đứng đầu thì tham ô
nhũng nhiễu.
Nhưng Easterly không bi quan. Ông vẫn tin rằng các quốc gia sẽ tự tìm ra
con đường đi đến thành công, nhưng phải để họ tự mình xoay xở. Ông
không ủng hộ quan điểm về sử dụng chuyên gia và từng tuyên bố không có
“chìa khóa tra vừa mọi ổ khóa”, tuy nhiên ông đưa ra lời khuyên về sự tự do.
Tự do nghĩa là tự do về mặt chính trị, tự do về mặt kinh tế và “một trong
những tác nhân bị đánh giá thấp nhất” là tự do thị trường.
quan điểm này, ta cần phải để “7 tỉ doanh nhân” tự quyết định số phận của
mình.
Thị trường tự do sẽ tạo điều kiện để những người chủ kinh doanh
tương lai bắt tay khởi nghiệp và tạo nên của cải nếu thành công. Với tư cách
là một wallah cầu tích cực, Easterly cũng mong muốn các chính phủ ngừng
cung ứng giáo dục và chăm sóc sức khỏe cho đối tượng dân cư thờ ơ. Thay
vào đó, hãy để họ được tự do chọn cách học tập và chăm sóc sức khỏe phù
hợp xuất phát từ lợi ích tập thể của nhóm dân cư này.
Dĩ nhiên có nhiều trường hợp người ta cảm thấy thị trường tự do không đem
lại kết quả như mong đợi. Như Easterly chỉ ra,
trước hết, có thể người
nghèo không có khả năng tham gia vào thị trường và cần hỗ trợ cho đến khi
thị trường tìm đến họ. Thứ hai, cần có một số quy tắc để vận hành thị trường
và xã hội. Ví dụ, một người không biết đi xe đôi khi vẫn muốn lái xe. Nhưng
vì lợi ích chung của xã hội, người này tốt nhất không nên điều khiển phương
tiện giao thông. Rõ ràng nếu thị trường bằng lái xe bị thả nổi thì không thể
chặn được những trường hợp như trên. Vấn đề là khi chính quyền yếu kém
hoặc tham nhũng, thị trường tự do có khuynh hướng tự nhiên hình thành từ
