phân quyền, quyền sở hữu tài sản, hệ thống giai cấp xã hội, v.v... Nhưng mỗi
THỂ CHẾ ở cấp độ này cần được hiểu thông qua nhiều thể chế cụ thể ở từng
quốc gia. Chẳng hạn luật sở hữu đất đai được cấu thành nên từ nhiều luật
khác nhau - ai được sở hữu cái gì (ví dụ quy định hạn chế người nước ngoài
sở hữu biệt thự gỗ đặc trưng ở Thụy Sĩ), quyền sở hữu nghĩa là gì (Ở Thụy
Điển, người ta có quyền đi bộ khắp nơi, kể cả trên đất thuộc sở hữu tư
nhân), hệ thống pháp luật kết hợp với những hành động của cảnh sát nhằm
thực thi những quy định này (xét xử theo hình thức bồi thẩm đoàn phổ biến
ở Mỹ, nhưng không phổ biến ở Anh hay Tây Ban Nha) và nhiều mặt khác
nữa. Thể chế dân chủ quy định ai có đủ điều kiện điều hành cơ quan nào, ai
có quyền bầu cử và chiến dịch bầu cử nên tổ chức như thế nào, những cách
thức hợp pháp để vận động phiếu bầu và gây cảm tình với cử tri. Về mặt
này, ngay cả những thể chế chuyên quyền đôi khi vẫn chừa chỗ cho người
dân tham gia ý kiến. Chúng tôi nhấn mạnh nhiều lần trong cuốn sách này
rằng: Quan trọng là chi tiết. Các thể chế cũng không phải là ngoại lệ. Để
thực sự hiểu tác động của thể chế lên đời sống của người nghèo, cần phải
thay đổi góc nhìn từ THỂ CHẾ viết hoa sang thể chế viết thường, tức là
“quan sát từ dưới lên”.
NHỮNG THAY ĐỔI Ở BÊN RÌA
Acemoglu và Robinson bi quan như vậy một phần do trên thực tế rất hiếm
thấy có quốc gia nào thành công khi thay đổi từ chế độ chuyên chế độc tài
và tham nhũng sang chế độ dân chủ hiệu quả. Cách “quan sát từ dưới lên” sẽ
cho ta thấy điều đầu tiên là: không phải lúc nào cũng phải thay đổi chính thể
một cách căn bản để cải thiện trách nhiệm giải trình của chính phủ cũng như
giải quyết tình trạng tham nhũng.
Cải cách dân chủ toàn diện rất hiếm gặp, nhưng vẫn có trường hợp áp dụng
được nguyên tắc dân chủ trong một chính thể độc tài, tất nhiên mức độ hạn
chế và ở cấp độ địa phương. Cải cách bầu cử vẫn diễn ra ở những nơi tưởng
