được điều tiết thận trọng để vận hành hiệu quả. Ví dụ, phiếu thanh toán học
phí chỉ có hiệu quả khi tất cả các bậc cha mẹ đều biết cách chọn trường phù
hợp cho con cái mình; nếu không thì chẳng khác nào tạo điều kiện thuận lợi
thêm cho những người vốn đã có xuất phát điểm tốt hơn.
Thứ tư, các quốc gia nghèo chịu số phận bi đát không phải vì họ vốn đã
nghèo hay vì kém may mắn. Đúng là những chính sách hay ho thường
không hiệu quả ở những quốc gia này: Chương trình hướng đến giúp đỡ
người nghèo rốt cuộc hay rơi vào túi riêng của người giàu, giáo viên dạy dỗ
học sinh không đầu không đuôi hoặc chẳng dạy dỗ gì, đường sá lồi lõm vì
nạn ăn chặn vật liệu có thể sụp bất kỳ lúc nào dưới sức nặng của những xe
tải chở quá mức quy định, v.v... Nhưng những vấn đề này không mấy liên
quan đến việc giới chóp bu chính trị tìm mọi cách để nắm giữ nền kinh tế,
mà liên quan nhiều hơn đến những lỗ hổng không thể tránh khỏi trong khâu
xây dựng chính sách cũng như ba chữ T phổ biến: thiếu hiểu biết, tư tưởng
cao vời và tính trì trệ. Người ta kỳ vọng y tá phải làm những việc mà chẳng
người bình thường nào có thể làm nổi, nhưng chẳng cảm thấy cần phải thay
đổi điều phi lý đó. Người ta chăm chăm biến những chương trình hỗ trợ
người nghèo nhất thời (như xây dựng đập nước, chương trình bác sĩ chân
đất, tín dụng vi mô, v.v...) thành chính sách mà không thèm để ý đến thực tế
nó sẽ vận hành ra sao. Một vị quan chức chính phủ cao cấp từng chia sẻ với
chúng tôi rằng tại Ấn Độ, ủy ban giáo dục làng luôn bao gồm cha mẹ của
những học sinh giỏi nhất và những học sinh kém nhất trường. Nhưng khi
chúng tôi hỏi bằng cách nào để xác định đâu là học sinh giỏi nhất, kém nhất
khi mà chẳng có kỳ thi nào từ lớp 4 trở xuống thì vị quan chức này lập tức
đổi đề tài. Và những quy định nực cười này đều bắt nguồn từ thói quan liêu
trì trệ.
Điều đáng mừng, nếu có thể nói vậy, là có thể cải thiện chính quyền và
chính sách mà không cần phải thay đổi cơ cấu xã hội và chính trị đang tồn
tại. Ngay cả trong những thể chế “tốt đẹp” thì vẫn còn biết bao nhiêu thứ có
thể thay đổi tích cực hơn, cũng như bên rìa một thể chế bất cập. Ta có thể
tiến hành một cuộc cách mạng nhỏ mà thành công bằng cách đảm bảo mọi
