Thực tế ủng hộ luận điểm của ai? Những nhà hoạt động xã hội nhiệt tình hay
những người hoài nghi? Người ta tiến hành nghiên cứu những chiến dịch
đẩy lùi dịch sốt rét thành công ở một số quốc gia, trong đó so sánh khu vực
có tỉ lệ mắc bệnh cao với khu vực có tỉ lệ mắc bệnh thấp, và theo dõi xem
chuyện gì xảy ra với trẻ em được sinh ra ở mỗi khu vực trước và sau chiến
dịch. Kết quả thu được cho thấy thành quả cuộc đời (chẳng hạn học vấn hay
thu nhập) của trẻ em được sinh ra sau chiến dịch tại những khu vực từng bị
dịch bệnh hoành hành, bắt kịp với trẻ được sinh ra ở những khu vực có tỉ lệ
mắc bệnh thấp. Rõ ràng đẩy lùi dịch sốt rét đã có tác động tích cực đến công
tác xóa đói giảm nghèo trong dài hạn, mặc dù tác động không to lớn như
Jeffrey Sachs giả định. Một cuộc nghiên cứu về đẩy lùi dịch sốt rét ở Nam
Mỹ (khu vực còn dịch sốt rét mãi đến năm 1951)
và nhiều quốc gia châu
Mỹ La tinh
kết luận rằng một đứa trẻ lớn lên không bị nhiễm sốt rét kiếm
được nhiều hơn 50% trong suốt đời so với một đứa trẻ từng bị mắc bệnh.
Kết quả tương tự ở Ấn Độ,
Paraguay, và Sri Lanka, nhưng độ lớn của thu
nhập tăng thêm khác nhau ở mỗi quốc gia.
Kết quả này khiến người ta tin rằng lợi ích thu được trên vốn đầu tư vào
công tác phòng ngừa bệnh sốt rét có thể cao đến kinh ngạc. Một cái mùng
chống muỗi có giá nhiều nhất là 14 đô la Mỹ ở Kenya, sử dụng được trong
khoảng năm năm. Giả định rằng nguy cơ mắc bệnh sốt rét từ lúc sơ sinh đến
lúc hai tuổi của một đứa trẻ Kenya ngủ mùng chống muỗi ít hơn 30% so với
trẻ không ngủ mùng. Và ở Kenya, người trưởng thành trung bình kiếm được
tương đương 590 đô la Mỹ mỗi năm. Như vậy, nếu bệnh sốt rét làm giảm
50% thu nhập ở Kenya, thì một khoản đầu tư 14 đô la Mỹ sẽ tăng thu nhập
thêm 295 đô la Mỹ cho 30% dân số vốn có thể bị mắc bệnh sốt rét do ngủ
không mùng. Khoản lợi bình quân là 88 đô la Mỹ cho mỗi năm làm việc của
những đứa trẻ đó khi trưởng thành đủ để cha mẹ mua mùng chống muỗi cho
con cái cả đời mà vẫn còn dư một ít.
Có thể kể tới những đầu tư y tế đặc biệt hiệu quả khác. Tạo điều kiện cho
dân dùng nước sạch và điều kiện vệ sinh đảm bảo là một trong số đó. Nhìn
chung, theo ước tính của WHO và UNICEF, trong năm 2008 xấp xỉ 13%
