để chống lại bệnh tật đến nỗi lòng cảm thông của họ có xu hướng giảm bớt
đi hoặc thậm chí là nghẽn hẳn lại. Những người không làm trong lĩnh vực y
tế, cho dù là bối rối và nản lòng trước một hành động như vậy, hay giận dữ
vì sự vô ích của nó, dường như cũng không đau lòng lắm trước thi hài người
chết vì tự sát. Đó từng là trải nghiệm của tôi khi quan sát những ngoại lệ,
nhưng chúng rất ít. Có thể có cú sốc về mặt cảm xúc, thậm chí là thương hại,
nhưng hiếm khi có nỗi đau khổ đi kèm với những cái chết không mong
muốn này.
Tước đi cuộc sống của ai đó hầu như luôn là điều sai trái. Tuy nhiên, có
hai tình huống không sai trái lắm. Hai tình huống đó là thể trạng yếu đuối
không thể chịu đựng nổi của người cao tuổi tàn phế, và sự tàn phá của căn
bệnh ở giai đoạn cuối.
Trong suốt cuộc đời dài của mình, nhà hùng biện vĩ đại người Ý Seneca
đã suy tư rất nhiều về tuổi già:
Tôi sẽ không từ bỏ tuổi già nếu nó để cho những phần tốt đẹp hơn của tôi được nguyên vẹn.
Nhưng nếu nó bắt đầu làm lung lay tâm trí tôi, nếu nó phá hủy lần lượt từng khả năng trí tuệ
của tôi, nếu nó không để lại cho tôi cuộc sống mà chỉ là hơi thở, tôi sẽ rời bỏ thân thể đã mục
ruỗng hoặc sắp gục ngã đó. Tôi sẽ không tìm đến cái chết để thoát khỏi bệnh tật chừng nào nó
còn có thể chữa trị được, và để cho tâm hồn tôi không sứt mẻ. Tôi sẽ không vì đau đớn mà
chống lại bản thân, vì như vậy chết có nghĩa là bị đánh bại. Nhưng tôi biết rằng nếu tôi phải đau
đớn mà không có hy vọng được cứu giúp, tôi sẽ ra đi, không phải vì nỗi sợ hãi chính nỗi đau
ấy, mà bởi vì nó ngăn cản tất cả những điều có thể cho tôi sự sống.
Những lời này rõ ràng là dễ hiểu đến mức sẽ chẳng có mấy người phản
đối rằng, tự sát có thể là một trong số những lựa chọn mà những người già
yếu nên cân nhắc khi cuộc sống càng lúc càng khó khăn hơn, ít nhất là
những người không bị những ý thức tự kết tội ngăn cản làm như vậy. Có lẽ
triết lý mà Seneca thể hiện lý giải cho thực tế của việc tỉ lệ tự vẫn ở người
già yếu là nam giới, da trắng cao gấp năm lần so với tỉ lệ trung bình quốc
gia. Cái chết của họ chẳng phải là “tự sát có lý trí” được bênh vực mạnh mẽ
trên những tờ nhật báo về đạo đức và các trang cáo phó của bản tin hằng
ngày sao?
