toán trộn hồ, bị chặn lại hoặc làm việc chậm lại, theo một kế hoạch tập
trung kỹ nghệ, đã được trưng dụng để xây cất chỗ cư trú cho 15.000 tù
nhân, nhân số lấy từ trại Buchenwald. Chúng tôi chỉ là số đầu tiên của kế
hoạch đó, và trong khi chờ đợi, tôi đưa đẩy chiếc xẻng trên lớp đá vôi,
chúng tôi đã đào sâu 80 phân, phải đào đến một thước. Một toán khác sẽ đặt
các ống cống bằng sa thạch, sau đó chúng tôi phải trở lại để lấp đất. Khi mà
người ta chứa bao giờ làm công việc đào đất, thì đã rất khó rồi, nhưng khi
có mưa xen vào, thì thật như bị giết tại chỗ. Vì lẽ không thể đi ẩn nấp,
chúng tôi bị ướt như chuột rất mau. Đất dính bết vào xẻng và càng vung
vẩy, nước càng chẩy vào cổ áo nhiều hơn. Mưa rơi không lớn hột lắm,
nhưng rơi đều đều đủ để một môn đệ của thi hào Verlaine cảm hứng làm thơ
và đủ để chúng tôi nổi sùng. Không có cách nào để tự giúp đỡ, phải đứng
đó, chân ngâm dưới nước, thân hình ướt nhẹp. Dẫu là, lạnh thấu xương, và
cái cử động khi làm việc không đủ để sưởi ấm. Bọn Kapo thì có thể đi nấp
mưa dưới các kiến trúc gần đó. Tù nhân cũng lợi dụng cơ hội để nghỉ. Trải
qua cơn mưa - là cả chuyện khổ nhọc. Người bạn cuốc đất của tôi có thể đốt
một điếu thuốc mà chất liệu chính được cuộn lại là một mẩu giấy báo.
Không cần trao đổi lời nào, anh ta chuyển cho tôi hít vài hơi. Loại thuốc
trộn nầy có đó mùi vị và khi rít một hơi người ta có cảm giác được ấm áp
đôi chút và nó cũng làm cho ta thêm nhiều mộng lương. Mưa rơi suốt ngày.
Tôi có thể nói là mình đã bắt đầu trong tình cảnh thật xấu, và tôi chưa quen
được ai. Những tù Pháp đến cùng lúc với tôi nay làm việc trong các biệt đội
khác, và trong khối, họ chia từng toán ba người cách xa nhau dự trù để nhận
bưu kiện. Tôi không thể dối họ, tôi chẳng nhận được gì, và vì tôi vừa mất
chỗ làm tốt, không chắc trong tình thế mới tôi có thì tạo ra những giao
thiệp.
Paul, lên người Alsace, đã trở thành Kapo thật sự, và ở riêng cách xa
chúng tôi. Hắn đã gỡ chữ F trên ngực và càng ngày càng ít nói tiếng Pháp.
Vì không phải nơi tên nhãi ranh ấy mà tôi sẽ đến xin xỏ được vật gì. Phải,
một lần nữa tôi đã lại rơi sâu xuống vực thẳm và mỗi giọt mưa lại nhắc nhở
tôi điều đó.
Trở về khối, đến lượt tôi phải đứng nối đuôi để nhận phần súp.
