nhiên lớn lao kèm theo nỗi sung sướng không tả được, anh ta cho tôi biết đã
lo kiếm chỗ cho tôi từ lúc chúng tôi gặp và quen nhau. Một sự may mắn
nữa! Tôi rơi vào một trong rất hiếm các phần tử chính trị có tổ chức tương
trợ để giúp một vài người thuộc mỗi quốc tịch. Phương tiện của họ còn yếu
vì tất cả việc quản trị đều ở trong tay tù thường tội Đức. Alex, một hóa học
gia trẻ ở Prague, làm việc, trong một kho vật liệu, đóng một vai trò quan
trọng. Anh ta bồ với kẻ có trách nhiệm về công việc “Arbeit Statistikik”, đã
từng bị giam chung với người nầy nhiều năm. Như vậy có thể xin một vài
đặc ân vì người ấy phân phát tù nhân đi làm các công việc khác nhau. Khi
Pavel giới thiệu tôi với ông ta, còn một người Bỉ vốn là thư ký của viên thị
trưởng Anvers cũng được giới thiệu. Alex sau khi khảo sát kỹ, hứa với
chúng tôi một giải pháp trong 48 giờ sau. Và anh ta giữ lời. Người Bỉ được
vào làm việc ở phòng kinh lý để đo đạc các đường hầm, và tôi, thông ngôn
trong một toán thợ điện. Người cô đơn bị bất hạnh biết bao! Thiện cảm hỗ
tương và các câu chuyện hàng ngày tạo ra dây liên đới vững chắc hơn bất
cứ trò vật chất nào. Suy cho cùng tôi cám ơn sự tình cờ đã bắt tôi học tiếng
Đức.
Ngày một ngày hai tôi biến thành người khác đến nỗi tôi còn tin rằng
chiến tranh sẽ chấm dứt trong mùa hè.
Hoàn toàn sung sướng, biệt đội gồm toàn người Pháp và Bỉ: 40 trên 50.
Chúng tôi thuộc bộ phận gắn điện trong các đường hầm vừa được đào xong.
Tên Kapo dắt chúng tôi là dân Đức, nhưng khác với đồng bọn của anh ta.
Trong khi tại các biệt đội khác, Kapo là một tên hung dữ có trách nhiệm bắt
tù nhân phục vụ tối đa bằng sự khủng bố, Rudolph là một chuyên viên, tù
chính trị - một trường hợp rất hiếm ở Ellrich và là hiện thân của một nhân
vật tiểu thuyết. Cựu sĩ quan hải quân, bị thương ở tay trong trận kịch chiến
nổi danh ở Jutland. Nhiều lần ông ta kể: “Quân Anh đông gấp năm lần,
nhưng Lord Kitchener vẫn phải thú nhận bị đánh bại”. Chống đối Quốc Xã
100% và được huấn luyện trong quân đội là cả một niềm hãnh diện đối với
ông ta. Sau cuộc bại trận 1918, ông trở về làm kỹ sư trưởng của hãng
“Siemens” và trong mười năm phiêu lưu quanh thế giới do hãng cử đi công
việc. Ông ta lần lượt làm việc ở Riga, Kharkov, Durban Shanghai. Năm
