gây nên một cơn lạnh mình trong cử tọa, khi yêu cầu một số người tình
nguyện để thành lập các toán gát, canh giữ nhiều cơ xưởng khác, nhau. Đây
là một hoạt động phụ dịch mà quân Mỹ dành cho các cựu tù binh chiến
tranh Pháp, có lẽ là nhằm mục đích cho họ ảo tưởng rằng mình cũng là
những người chiến thắng.
- Chiến tranh chưa chấm dứt, - ông ta xác định, - các anh sẽ không tìm
thấy ở Pháp những gì các anh hy vọng, vả chăng, vì thiếu phương tiện
chuyển vận, không nên tin rằng sẽ được hồi hương trước hai tháng nữa.
Ngược lại những người tình nguyện sẽ được đãi ngộ y như người Mỹ về
phương diện thực phẩm, y phục, thuốc lá và lương bổng.
Cuộc diễn thuyết không thành công lắm, tuy nhiên cũng đã có người đưa
tay. Vấn đề là, đối với phần đông tù binh chiến tranh, trở về nhà sau năm
năm vắng mặt, tượng trưng cho tất cả một tấn thảm kịch. Một vài người qua
thư từ mà không phải luôn luôn là vô vụ lợi, được biết vợ mình đã tìm một
người khác thay thế hoặc là họ đã trở thành cha của những đứa con không
do họ tạo ra. Nhiều người khác thì quên mất vợ ở nhà sau nhiều năm đằng
đẵng và để rơi vào tay một nàng “Gretchen” vì thường thường trở thành chủ
nhân ông một nông trại. Sau cùng một loại thứ ba, gồm những người mà
cuộc hồi hương đã được định với một nỗi buồn man mác. Trên tất cả tiếng
nhạc rộn ràng của cuộc tiếp đón chính thức, họ thoáng thấy sự tầm thường
mà họ sắp tìm lại được sau cuộc phiêu lưu vĩ đại. Một trong những người
đó trình bày với tôi những cảm nghĩ của anh:
- Trong năm năm trời, tôi đã làm không biết bao nhiêu nghề, từ nông trại
đến nhà máy, qua các hầm mỏ, tài xế xe vận tải, và tôi cũng đã trở thành
một tên bồi rượu tại một quán cà-phê trong làng. Tôi đã làm quen với người
thuộc các chủng tộc khác, với các tập quán khác. Tôi đã thử vượt ngục ba
lần và lần sau cùng đã đưa tôi đến Rawa Ruska, trại trừng giới ở Ba Lan,
nhưng tôi hãnh diện là đã vượt qua mọi thử thách ở đó, vì tôi đã trở thành
một người khác. Chiến tranh và các xáo trộn do nó gây nên đã làm tôi tin
rằng xã hội rồi ra sẽ sụp đổ để nhường chỗ lại cho một thế giới trong đó con
người muốn sáng tạo, muốn hành động, sẽ không còn phải sống khổ sở vì
nguồn gốc xã hội nữa. Tuy nhiên căn cứ vào những điều mà viên Đại úy
