vừa giải thích với các anh, tôi thấy mình chỉ là một tên mơ mộng. Chiến
tranh cũng giống như cơn bão tố trên biển cả. Nó tạo ra các thay đổi trên
thượng tầng nhưng những người bé nhỏ vẫn tiếp tục sống ô nhục trong đáy
biển. Sung sướng hơn nữa là nếu họ sống sót được từ lò sát sinh. Và bây giờ
thì phải đi về, tôi không thể tin rằng, sau những gì tôi đã sống qua, tôi sẽ trở
lại được với nghề cũ là công chức nhà bưu điện. Suốt ngày ngồi sau quầy
lưới thép mắc cáo vây quanh, như một con vật tò mò ngơ ngác. Bụi bặm,
giấy tờ, và sau cùng cuối tháng lãnh một số lương mà một kẻ khác có khi
chỉ kiếm trong một ngày. Tôi cảm thấy có khả năng làm bất cứ việc gì để
đừng trở lại thấy các thứ đó.
Chắc chắn tất cả những người giơ tay đáp lời kêu gọi của viên sĩ quan
đều có một trong những lý do trên để lợi dụng một duyên cớ chính thức cho
phép họ được ở lại Đức. Còn một yếu tố nữa là uy tín của bộ quân phục của
kẻ thắng trận, và tất cả những lợi lộc của sự chiếm đóng trong một xứ mà
dân chúng sẽ phải khúm núm quì gối đầu hàng.
Khi viên Đại úy biết cánh huống của chúng tôi, những người trốn thoát
khỏi một trại tập trung, vì lẽ chúng tôi chỉ có năm người lạc lõng trong số
đông, ông ta hấp tấp tiếp chúng tôi tại văn phòng đặt trong thành phố. Với
một khổ người đẹp đẽ mà vẻ uy nghi lại được gia tăng thêm nhờ bộ quân
phục, ông ta có vẻ độ chừng bốn mươi tuổi. Sau cùng, chúng tôi sắp nghe
được tin tức về nước Pháp. Tuy nhiên, sau khi mời chúng tôi giải khát, và
hút thuốc, ông ta bắt đầu bằng một cách khác:
- Các anh đã thấy tôi nói với bọn tù binh chiến tranh như thế nào chưa?
Mặc dù chính phủ giao cho tôi làm việc đó nhưng tôi không phải là người
mang vòng hoa đến cho chúng, khi trông thấy lũ trâu bò ấy, lũ người đôi khi
còn ít đau khổ hơn thị dân ở Pháp, mà lại muốn đóng vai trò anh hùng dân
tộc, tôi tức lộn gan. Những người vượt ngục hay những kẻ tìm cách vượt
ngục, đó mới là những con người! Tất cả bọn còn lại đều là những tên bất
tài vô tướng. Có lẽ tôi hơi quá cứng rắn, nhưng chính vì tôi nghĩ đến các
anh, đến tất cả những người bị đầy đọa mà người ta chỉ gặp lại có một phần
mười thôi, đến những anh hùng trong bóng tối của kháng chiến, đến những
người tình nguyện chiến đấu ở Phi Châu, lúc đổ bộ, trong chiến dịch tái
