mình gấp đôi, cả người thông ngôn, người bưng gào mên, và một vài người
được, ưu đãi khác cũng vậy. Một giai cấp trung lưu vừa thành hình. Ông tu
viện trưởng Bourgeois, tên của người chỉ huy ngăn chúng tôi, thật là một
trường hợp gương mẫu. Không bao giờ ông ăn lít súp thứ hai mà không
chia xẻ với một người trong chúng tôi. Giáo sư tại một trường trung học tự
do ở Besancon, ông ta chịu khổ đau đặc biệt trong suốt thời gian bị giam
cầm. Trên sân ga, lúc bị đưa lên tàu đến Compiègne, chân thì bị xiềng, tay
bị còng, mặc dù bị viên sĩ quan có trách nhiệm cấm, ông đã hát vang bài
Marseillaise
[10]
. Bắt chước ông, cả đoàn người hát theo. Bọn lính gát và viên chỉ huy, tức cành
hông, đành phải chịu thua sự thách thức trước đám đông du khách có mặt tại đó. Không phải chính
ông ta kể lại cho tôi nghe chuyện nầy, ông không bao giờ làm như vậy.
Buổi chiều, hầm đá lại chờ chúng tôi. Sau vài chuyến là phải chuẩn bị
cho cuộc điểm danh. Lúc đó là 7 giờ. Tôi được biết là các khối đang trong
thời kỳ kiểm dịch phải tập họp trước các toán khác hai tiếng đồng hồ, điều
nầy là để luyện tập,chúng tôi. Và còn phải đứng trong ba giờ nữa với một
chất nước như thuốc sắc trong bụng coi như bữa ăn tối.
Sáng hôm sau, một ngày không đi hầm đá, người ta tống chúng tôi ra
khỏi khối ngay sau khi phát bánh mì lấy lý do là sàn nhà cần được chùi rửa
và đó cũng là qui tắc. Tuy nhiên, không có gì ngăn chúng tôi nằm nán trong
ngăn vì lẽ bị thiếu ăn vì một chế độ thực phẩm tội thiểu, bị mệt mỏi bởi
cuộc điểm danh hồi hôm, một vài giờ nằm trên đệm đã thật sự cho chúng tôi
được dịp nghỉ ngơi. Thay vì là như thế, lại phải đựng chờ bên ngoài, run rẩy
vì lạnh, và bắt buộc phải nhảy tại chỗ để làm chân tay đỡ tê cóng. Một hàng
người đói rách đứng trước một quán súp bình dân còn có vẻ khá hơn là
chúng tôi, một bầy run lập cập trong quang cảnh phi nhân nầy. Và chính
điều đó đã làm cho chúng tôi thấy tính cách hài hước của thời gian bốn
mươi ngày để kiểm dịch. Nến về phương diện chính thức và theo những
điều Léo giới thiệu, chương trình có vẻ bình thường lắm, trong thực tế, đây
là cả một công cuộc dạy cầm thú thật sự. Mục đích: tuyệt trừ nơi mỗi cá
nhân, những gì tượng trưng cho nhân cách để biến thành một con thú phục
dịch. Về phương diện vật thể, điều nầy đã được làm rồi bởi vì bị hớt tóc cạo
lông, bị đánh số, bị ăn mặc đồng loạt giống như những kẻ thất nghiệp lang
