hôn nó tùy ý!” một lần, một tù nhân gốc Bordeaux nổi khùng kết luận như
vậy.
Cũng có cả các dân biểu nghị sĩ ở đây nữa. Đôi khi họ rốt lúng túng vì
phải cung cấp các lời giải thích về đường lối chính trị trong quá khứ của họ.
Lẽ tất nhiên là mọi người đều tiên liệu mối hiểm họa Hitler và kiêu hãnh
cho rằng đã làm mọi chuyện để tránh tình trạng thảm hại. De Tessan, cựu
Tổng thư ký phong trào Bình dân bị chết lãng nhách vì một mụn nhọt nơi
cánh tay.
Nhiều cựu sĩ quan, đủ để trám đầy nhiều phòng khách, và họ không bao
giờ biết một khi cật vấn cấp bậc của nhau, không phải lúc nào họ cũng luôn
đồng ý với nhau. Vốn không phải chỉ trao đổi với nhau những những lời lẽ
lịch sự. May thay vì danh dự quân đội, một vài người đã giữ vững được uy
tín. Tướng Challe là một trong số đó. Với số tuổi 75, ông có một sức khỏe
vật thể và tinh thần mà nhiều thanh niên phải thèm muốn. Đối với tất cả mọi
người ông không hề ngần ngại thú nhận mình có tư tưởng cơ đốc và bảo
thủ, và ít ra người ta cũng biết rằng khi nói chuyện với ông, mình đang nói
chuyện với ai. Biết bao nhiêu người không được một lập trường vững chắc
bao chung quanh ông! Một hôm, một viên Đại tá xúc phạm đến ông bằng
một lời lưu ý hỗn xược, ông tướng mắng thẳng vào mặt ông tá nầy một cách
uy nghiêm:
- Khi trở về đến Pháp, tôi bắt anh đứng nghiêm lại.
Trong khung cảnh không gian và thời gian nơi câu chuyện xảy ra, màn
kịch nầy thật đáng buồn cười, tuy nhiên vẻ tự tin khi ông nói mấy lời “khi
về đến Pháp”, đã giúp ông chiếm được sự ngưỡng vọng của những người -
và số nầy rất đông - đã thất vọng cho rằng mình sẽ không bao giờ còn được
thấy những ngày nghi lễ lạ lùng nầy chấm dứt.
Cùng với các bưu kiện, những giai cấp xuất hiện trở lại, vì có những
người giàu, kẻ nghèo biến thành người đi thương lượng, thủ lợi và trộm
cắp. Ngoài đời sống dân sự, những kẻ có thế lực trên trái đất sống trong một
khu vực riêng biệt, nhưng ở đây, người nầy chồng lên người kia, kẻ bày thịt
heo hay hộp mứt cạnh người quên mất mùi vị các thứ đó từ lâu đã tạo ra
