Vào năm 1853, vị vua thứ ba của triều đại nhà Nguyễn băng hà và ngai
vàng được chuyển cho nhà vua còn trẻ và thiếu kinh nghiệm là Tự Đức. Đó
là điều không may đối với ông và cho cả thần dân của ông bởi trên vai ông
là trách nhiệm đẩy lùi mối đe doạ nguy hiểm đầu tiên đối với nền độc lập
của Việt Nam trong vài thế kỷ. Mặc dù có thiện chí và thông minh nhưng
ông là người không quyết đoán và bệnh tật. Khi những toán quân Pháp đầu
tiên đổ bộ vào cảng Đà Nẵng mùa hè năm 1858, phản ứng bản năng đầu
tiên của Tự Đức là phải đánh lại. Từ chối đề nghị thương thuyết, ông cho
tập trung quân đội triều đình ngay phía bên kia phòng tuyến quân Pháp ở
ngoại vi thành phố. Đô đốc Charles Rigault de Genouilly, chỉ huy quân
Pháp, được những nhà truyền giáo người Pháp đang làm việc tại khu vực
bảo đảm rằng sẽ có một cuộc nổi dậy của dân địa phương chống lại triều
đình, nhưng điều này đã không xảy ra. Lúc đầu, viên Đô đốc người Pháp hy
vọng chỉ cần chờ đợi sẽ thắng quân địch nhưng khi dịch tả và bênh lỵ làm
mất đi nhiều binh lính châu Âu, ông đã quyết định từ bỏ thành phố và tìm
một nơi dễ tấn công hơn ở phía Nam. Đầu năm sau, người Pháp trở lại tấn
công Sài Gòn, một cảng thương mại nhỏ nhưng phát triển trên một con
sông nhỏ cách đồng bằng sông Cửu Long vài dặm về phía Bắc. Quân triều
đình Việt Nam ở đó đã cố chống trả nhưng vì vũ khí khá lạc hậu không
sánh được với vũ khí của quân xâm lược nên sau hai tuần đã không thể
kháng cự được.
Mặc dù phản ứng đầu tiên của nhà vua là sử dụng quân đội để chống lại
quân xâm lược nhưng thất bại ở miền Nam đã làm ông nản lòng. Bất chấp
những lời kêu gọi tiếp tục chiến đấu của các cố vấn trong triều, Tự Đức đã
quyết định thương lượng và vào năm 1862 chấp thuận nhượng ba tỉnh đồng
bằng sông Cửu Long cho Pháp, cuối cùng ba tỉnh này (cùng với ba tỉnh
khác vài năm sau) trở thành thuộc địa của Pháp ở Nam Kỳ. Vòng đầu Paris
đã thắng.
Trong vài năm, triều đình Huế đã duy trì được nền độc lập mong manh
nhưng cuối cùng hầu như đã bị tê liệt khi Pháp tiếp tục tấn công vào đầu
những năm 1880, đánh thành Hà Nội và chiếm vài thành phố lớn ở đồng
