bằng sông Hồng, thì triều đình dường như bị tê liệt. Vua Tự Đức băng hà
ngay trước khi chiến sự nổ ra và cuộc khủng hoảng về người kế vị khiến
triều đình bị chia rẽ thành các phe đối lập. Nhiều tháng sau, một số vị vua
mới, mà phần lớn còn nhỏ tuổi đã nhanh chóng được đưa lên ngôi, rồi bị
phế truất. Cuối cùng, quyền lực đã rơi vào tay quan nhiếp chính có ảnh
hưởng lớn là Tôn Thất Thuyết. Ông đã đưa người được ông bảo trợ là Hàm
Nghi lên ngôi với hi vọng tiếp tục kháng chiến. Đáp lại yêu cầu của Việt
Nam, triều đình nhà Thanh đã đưa quân đội đến giúp chư hầu, nhưng Việt
Nam vẫn không thắng được. Năm 1885, Trung Hoa rút quân và ký thoả ước
với Pháp rũ bỏ mối quan hệ chư hầu từ lâu với Việt Nam. Tại Huế, một vị
vua bù nhìn được đưa lên ngôi thay cho Hàm Nghi trẻ tuổi đã bỏ trốn cùng
Tôn Thất Thuyết - vị cố vấn không chịu đầu hàng - bỏ trốn lên núi để tiếp
tục kháng chiến. Trong khi đó, phe thủ hoà chiếm đa số trong triều đã ký
một thoả ước mới với Pháp chấp nhận Pháp chi phối về chính trị trên toàn
bộ lãnh thổ còn lại của Việt Nam. Người Pháp chuyển vùng đất họ mới
giành được trở thành xứ bảo hộ bao gồm Bắc Kỳ (gồm các tỉnh ở đồng
bằng sông Hồng và các vùng núi lân cận) và Trung Kỳ (bao gồm các tỉnh
duyên hải cho tới vùng thuộc địa Nam Kỳ về phía nam). Ở Trung Kỳ,
người Pháp cho phép vua bù nhìn và triều đình của ông ta giữ lại những
quyền hạn ít ỏi. Ở Bắc Kỳ, chế độ thuộc địa thực sự có quyền hạn tối cao.
Trên thực tế, Việt Nam đã trở thành nhượng địa của Pháp.
Việc người Pháp chinh phục Việt Nam là một phần của quá trình mở
rộng thuộc địa của châu Âu bắt đầu sau chiến tranh Napoleon và quá trình
mở rộng này đã được đẩy nhanh trong cuối thế kỷ XIX khi các nước
phương Tây phát triển bước vào kỷ nguyên công nghiệp. Vì rất mong tìm
kiếm nguồn nguyên liệu thô rẻ và thị trường tiêu thụ hàng hoá do chính họ
sản xuất, các nước tư bản phương Tây quay sang sử dụng vũ lực nhằm thiết
lập quyền bá chủ của họ trên toàn khu vực. Tới cuối thế kỷ XIX, tất cả các
nước ở Nam Á và Đông Nam Á trừ vương quốc Xiêm (nay là Thái Lan),
đều bị thực dân cai trị theo các hình thức khác nhau.
