Đồng Minh tới. Những người chủ nghĩa dân tộc không cộng sản thành lập
Uỷ ban Cứu Quốc làm đại diện của chính phủ tại Hà Nội.
Tin Tokyo đã chấp nhận những điều kiện hoà bình của Đồng Minh bay
đến Hà Nội ngày 15-8-1945. Chính quyền chiếm đóng Nhật Bản lập tức
trao quyền lực cho chính phủ lâm thời Việt Nam. Chiều hôm đó, các uỷ
viên Xứ uỷ Bắc Kỳ họp tại ngoại thành Hà Đông để tìm ra cách ứng phó
với những sự kiện trong tuần. Dù Xứ uỷ Bắc Kỳ không nhận được lệnh của
Hồ Chí Minh tại Tân Trào, nhưng chỉ thị tháng 3-1945 của đảng đã nhấn
mạnh tầm quan trọng sáng kiến địa phương để tận dụng cơ hội tốt nhất
khoảng trống quyền lực tạo ra tại thời điểm do Nhật Bản đầu hàng. Xứ uỷ
Bắc Kỳ ra lệnh tổng khởi nghĩa khắp các tỉnh đồng bằng sông Hồng để
chuẩn bị cho một cuộc tấn công sắp tới vào thủ đô. “Uỷ ban Khởi nghĩa
Quân sự” gồn năm người được thành lập do Nguyễn Khang trực tiếp lãnh
đạo. Sáng hôm sau, Khang đạp xe vào Hà Nội, gặp những người lãnh đạo
cơ sở phối hợp hành động. Nhưng không có chỉ thị từ Tân Trào, họ vẫn
không dám quyết định dứt khoát cướp chính quyền khi nào và như thế nào.
Đêm 16-8-1945, nhân dân Hà Nội thấp thỏm trong bóng đêm chờ số
phận của họ. Đèn đường ở trung tâm phố xá bị tắt, bóng đêm bao phủ thành
phố để chuẩn bị cho cuộc không tập có thể xảy ra. Ánh sáng le lói phát ra
từ những khách sạn và nhà hàng tương phản sắc nét với bóng đen bao phủ
thành phố. Bất thình lình, trong bóng đêm yên lặng vang lên tiếng súng lục
nổ. Một đội Việt Minh xông vào một rạp chiếu bóng cạnh hồ Hoàn Kiếm,
bắt dừng chiếu phim và nhảy lên diễn thuyết. Viên sĩ quan Nhật đang xem
phim bỏ chạy ra khỏi rạp bị bắn gục trên phố. Xác ông ta nằm bất động
nhiều giờ trên đường.
Hy vọng ứng phó với sự biến đổi nhanh chóng của tình hình, những
người lãnh đạo Hội đồng Tư vấn Bắc Kỳ - cơ quan bù nhìn được Pháp lập
ra hai thập niên trước đây - triệu tập họp hội đồng tại Phủ Toàn quyền nằm
ở tây bắc thành phố vào ngày 17-8-1945. Cuộc họp chủ yếu gồm những
người thân Nhật của Đảng Đại Việt, chiếm đa số trong Uỷ ban Cứu Quốc
vừa lập ra bốn ngày trước đó. Họ kêu gọi nhân dân biểu tình ủng hộ chính
